Ap 13,1-8;17,1-18
Przypisy
13,1 - Por. Ap 11,7. Pierwszym narzędziem szatana do walki z Kościołem jest bałwochwalcze mocarstwo doczesne (por. Dn 7,3-11.21.25). W oczach św. Jana pierwszym jego wcieleniem był pogański Rzym, nadający swym władcom "imiona bluźniercze" w postaci tytułów boskich.13,3 - Zbiorowy Antychryst - parodią Chrystusa umęczonego i zmartwychwstałego (Ap 5,6). Szatańskie "cuda" zapowiada Mt 24,24; 2 Tes 2,8-12
13,5 - Por. Ap 11,2.
13,7 - Jak w Ap 11,7. Por. Dn 7,21.
13,8 - Dosł.: "mu".
17,1 - Prorocy (Iz 23,16n; Na 3,4) tak określali miasta - ośrodki bałwochwalstwa, które jest "nierządem" z bogami (np. Ez 16; Ez 23). Wielką zaś Nierządnicą był w oczach św. Jana Rzym pogański, zarówno stolica cezaryzmu, jak i siedlisko zepsucia moralnego, a po Rzymie - mocarstwa prześladujące Kościół.
17,3 - Bogini Roma dosiada Bestii, znanej już z Ap 13,1, symbolu całego mocarstwa.
17,6 - Aluzja do prześladowań.
17,8 - Parodia przymiotów Bożych z Ap 1,4, a także zmartwychwstania Chrystusa (Ap 1,17; Ap 2,8). Punktem wyjścia mogą być dzieje Rzymu w I w., zwłaszcza legenda o powrocie Nerona na czele Partów celem zniszczenia Rzymu.
17,9 - Aluzja do siedmiu pagórków Rzymu.
17,10 - Nie ma dotąd zgody co do sposobu liczenia władców Rzymu: najprawdopodobniej pierwszym jest Juliusz Cezar, szóstym Nero, ósmym Domicjan. Zresztą Rzym stanowi tu tylko typ powtarzających się w dziejach mocarstw walczących z Kościołem.
17,11 - Por. Ap 13,3.12.14. Inni widzą w tym niejasnym wierszu zabieg redaktora, który chciał utożsamić Bestię z jedną z głów, godząc dane równoległych opisów (zob. Wstęp).
17,12 - Typ wasalów wysługujących się mocarstwom prześladowczym.
17,16 - Bunt wasalów spowoduje zagładę stolicy: po raz pierwszy proroctwo to spełniło się na Rzymie spustoszonym w V w. przez hordy barbarzyńskie.
17,17 - Sens: szatan niszczy swe narzędzia, a dzieje się to według odwiecznych planów Bożych.