13 ¹ W Antiochii, w tamtejszym Kościele, byli prorokami i nauczycielami*: Barnaba i Szymon zwany Niger, Lucjusz Cyrenejczyk i Manaen*, który wychowywał się razem z Herodem tetrarchą, i Szaweł. ² Gdy odprawili publiczne nabożeństwo i pościli, rzekł Duch Święty: «Wyznaczcie mi już Barnabę i Szawła do dzieła, do którego ich powołałem». ³ Wtedy po poście i modlitwie oraz po włożeniu na nich rąk, wyprawili ich*. ⁴ A oni wysłani przez Ducha Świętego zeszli do Seleucji*, a stamtąd odpłynęli na Cypr. ⁵ Gdy przybyli do Salaminy*, głosili słowo Boże w synagogach żydowskich; mieli też Jana do pomocy. ⁶ Gdy przeszli przez całą wyspę aż do Pafos*, spotkali pewnego maga, fałszywego proroka żydowskiego, imieniem Bar-Jezus, ⁷ który należał do otoczenia prokonsula* Sergiusza Pawła, człowieka roztropnego. Ten, wezwawszy Barnabę i Szawła, chciał słuchać słowa Bożego. ⁸ Lecz przeciwstawił się im Elimas* - mag (tak bowiem tłumaczy się jego imię), usiłując odwieść prokonsula od wiary. ⁹ Ale Szaweł, który także zwie się Paweł, napełniony Duchem Świętym spojrzał na niego uważnie i rzekł: ¹⁰ «O, synu diabelski, pełny wszelkiej zdrady i wszelkiej przewrotności, wrogu wszelkiej sprawiedliwości, czyż nie zaprzestaniesz wykrzywiać prostych dróg Pańskich?* ¹¹ Teraz dotknie cię ręka Pańska: będziesz niewidomy i przez pewien czas nie będziesz widział słońca». Natychmiast spadły na niego mrok i ciemność. I chodząc wkoło, szukał kogoś, kto by go poprowadził za rękę. ¹² Wtedy prokonsul widząc, co się stało, uwierzył, zdumiony nauką Pańską. ¹³ Odpłynąwszy z Pafos, Paweł i jego towarzysze przybyli do Perge w Pamfilii*, a Jan wrócił do Jerozolimy, odłączywszy się od nich. ¹⁴ Oni zaś przeszli przez Perge, dotarli do Antiochii Pizydyjskiej, weszli w dzień sobotni do synagogi i usiedli. ¹⁵ Po odczytaniu Prawa i Proroków przełożeni synagogi posłali do nich i powiedzieli: «Przemówcie, bracia, jeżeli macie jakieś słowo zachęty dla ludu». ¹⁶ * Wstał więc Paweł i skinąwszy ręką, przemówił: «Słuchajcie, Izraelici i wy, którzy boicie się Boga!* ¹⁷ Bóg tego ludu izraelskiego wybrał ojców naszych i wywyższył lud na obczyźnie w ziemi egipskiej i wyprowadził go z niej mocnym ramieniem*. ¹⁸ Mniej więcej przez czterdzieści lat znosił cierpliwie* ich obyczaje na pustyni. ¹⁹ I wytępiwszy siedem szczepów w ziemi Kanaan oddał im ziemię ich w dziedzictwo*, ²⁰ mniej więcej po czterystu pięćdziesięciu latach. I potem dał im sędziów aż do proroka Samuela*. ²¹ Później poprosili o króla, i dał im Bóg na lat czterdzieści Saula, syna Kisza z pokolenia Beniamina. ²² Gdy zaś jego odrzucił, powołał na ich króla Dawida, o którym też dał świadectwo w słowach: Znalazłem Dawida, syna Jessego, człowieka po mojej myśli, który we wszystkim wypełni moją wolę*. ²³ Z jego to potomstwa, stosownie do obietnicy, wyprowadził Bóg Izraelowi Zbawiciela Jezusa. ²⁴ Przed Jego przyjściem Jan głosił chrzest nawrócenia całemu ludowi izraelskiemu. ²⁵ A pod koniec swojej działalności Jan mówił: "Ja nie jestem tym, za kogo mnie uważacie. Po mnie przyjdzie Ten, któremu nie jestem godny rozwiązać sandałów na nogach"*. ²⁶ Bracia, synowie rodu Abrahama, i ci spośród was, którzy się boją Boga! Nam została przekazana nauka o tym zbawieniu, ²⁷ bo mieszkańcy Jerozolimy i ich zwierzchnicy nie uznali Go*, i potępiając Go wypełnili głosy Proroków, odczytywane co szabat*. ²⁸ Chociaż nie znaleźli w Nim żadnej winy zasługującej na śmierć, zażądali od Piłata, aby Go stracił. ²⁹ A gdy wykonali wszystko, co było o Nim napisane, zdjęli Go z krzyża i złożyli w grobie. ³⁰ Ale Bóg wskrzesił Go z martwych, ³¹ a On ukazywał się przez wiele dni tym, którzy z Nim razem poszli z Galilei do Jerozolimy, a teraz dają świadectwo o Nim przed ludem. ³² My właśnie głosimy wam Dobrą Nowinę o obietnicy danej ojcom: ³³ że Bóg spełnił ją wobec nas jako ich dzieci, wskrzesiwszy Jezusa. Tak też jest napisane w psalmie drugim: Ty jesteś moim Synem, Jam Ciebie dziś zrodził*. ³⁴ A [to], że Go wskrzesił z martwych i że nie miał już nigdy ulec rozkładowi, tak wyraził: Wypełnię wierne, święte sprawy Dawida*. ³⁵ Dlatego i w innym miejscu mówi: Nie dozwolisz, aby Twój Święty uległ skażeniu*. ³⁶ Dawid jednak, zasłużywszy się swemu pokoleniu, zasnął z woli Bożej i został złożony u boku swych przodków*, i uległ skażeniu. ³⁷ Lecz nie uległ skażeniu Ten, którego Bóg wskrzesił*. ³⁸ Niech więc będzie wam wiadomo, bracia, że zwiastuje się wam odpuszczenie grzechów przez Niego: ³⁹ Każdy, kto uwierzy, jest przez Niego usprawiedliwiony ze wszystkich [grzechów], z których nie mogliście zostać usprawiedliwieni w Prawie Mojżeszowym. ⁴⁰ Baczcie więc, aby nie sprawdziły się na was słowa Proroków: ⁴¹ Patrzcie, szydercy, zdumiewajcie się i odejdźcie, bo za dni waszych dokonuję dzieła, dzieła, któremu byście nie uwierzyli, gdyby wam ktoś o nim mówił»*. ⁴² Kiedy wychodzili, proszono ich, aby w następny szabat mówili do nich o tym samym. ⁴³ A po zakończeniu zebrania, wielu Żydów i pobożnych prozelitów towarzyszyło Pawłowi i Barnabie, którzy w rozmowie starali się zachęcić ich do wytrwania w łasce Boga. ⁴⁴ W następny szabat zebrało się niemal całe miasto, aby słuchać słowa Bożego. ⁴⁵ Gdy Żydzi zobaczyli tłumy, ogarnęła ich zazdrość, i bluźniąc sprzeciwiali się temu, co mówił Paweł. ⁴⁶ Wtedy Paweł i Barnaba powiedzieli odważnie: «Należało głosić słowo Boże najpierw wam*. Skoro jednak odrzucacie je i sami uznajecie się za niegodnych życia wiecznego, zwracamy się do pogan. ⁴⁷ Tak bowiem nakazał nam Pan: Ustanowiłem Cię światłością dla pogan, abyś był zbawieniem aż po krańce ziemi»*. ⁴⁸ Poganie słysząc to radowali się i wielbili słowo Pańskie, a wszyscy, przeznaczeni do życia wiecznego, uwierzyli. ⁴⁹ Słowo Pańskie rozszerzało się po całym kraju. ⁵⁰ Ale Żydzi podburzyli pobożne a wpływowe niewiasty i znaczniejszych obywateli, wzniecili prześladowanie Pawła i Barnaby i wyrzucili ich ze swoich granic. ⁵¹ A oni otrząsnąwszy na nich pył z nóg*, przyszli do Ikonium*, ⁵² a uczniów napełniało wesele i Duch Święty.
14 ¹ W Ikonium weszli tak samo do synagogi żydowskiej i przemawiali, tak że wielka liczba Żydów i pogan uwierzyła. ² Ale ci Żydzi, którzy nie uwierzyli, podburzali i źle usposobili pogan wobec braci. ³ Pozostali tam dość długi czas i nauczali odważnie, ufni w Pana, który potwierdzał słowo swej łaski cudami i znakami, dokonywanymi przez ich ręce. ⁴ I podzielili się mieszkańcy miasta: jedni byli z Żydami, a drudzy z apostołami. ⁵ Gdy jednak dowiedzieli się, że poganie i Żydzi wraz ze swymi władzami zamierzają ich znieważyć i ukamienować, ⁶ uciekli do miast Likaonii*: do Listry* i Derbe* oraz w ich okolice, ⁷ i tam głosili Ewangelię. ⁸ W Listrze mieszkał pewien człowiek o bezwładnych nogach, kaleka od urodzenia, który nigdy nie chodził. ⁹ Słuchał on przemówienia Pawła; ten spojrzał na niego uważnie i widząc, że ma wiarę potrzebną do uzdrowienia, ¹⁰ zawołał głośno: «Stań prosto na nogach!» A on zerwał się i zaczął chodzić. ¹¹ Na widok tego, co uczynił Paweł, tłumy zaczęły wołać po likaońsku: «Bogowie przybrali postać ludzi i zstąpili do nas!» ¹² Barnabę nazywali Zeusem, a Pawła Hermesem, gdyż głównie on przemawiał. ¹³ A kapłan Zeusa, który miał świątynię przed miastem, przywiódł przed bramę woły i przyniósł wieńce, i chciał razem z tłumem złożyć ofiarę. ¹⁴ Na wieść o tym apostołowie, Barnaba i Paweł, rozdarli szaty* i rzucili się w tłum, krzycząc: ¹⁵ «Ludzie, dlaczego to robicie! My także jesteśmy ludźmi, podobnie jak wy podlegamy cierpieniom. Nauczamy was, abyście odwrócili się od tych marności do Boga żywego, który stworzył niebo i ziemię, i morze, i wszystko, co w nich się znajduje. ¹⁶ Pozwolił On w dawnych czasach, że każdy naród chodził własnymi drogami, ¹⁷ ale nie przestawał dawać o sobie świadectwa czyniąc dobrze. Zsyłał wam deszcz z nieba i urodzajne lata, karmił was i radością napełniał wasze serca». ¹⁸ Tymi słowami ledwie powstrzymali tłumy od złożenia im ofiary. ¹⁹ Tymczasem nadeszli Żydzi z Antiochii i z Ikonium. Podburzyli tłum, ukamienowali Pawła i wywlekli go za miasto, sądząc, że nie żyje. ²⁰ Kiedy go jednak otoczyli uczniowie, podniósł się i wszedł do miasta, a następnego dnia udał się razem z Barnabą do Derbe. ²¹ W tym mieście głosili Ewangelię i pozyskali wielu uczniów, po czym wrócili do Listry, do Ikonium i do Antiochii, ²² Umacniając dusze uczniów, zachęcając do wytrwania w wierze, bo przez wiele ucisków trzeba nam wejść do królestwa Bożego. ²³ Kiedy w każdym Kościele wśród modlitw i postów ustanowili im starszych*, polecili ich Panu, w którego uwierzyli. ²⁴ Potem przeszli przez Pizydię i przybyli do Pamfilii. ²⁵ Nauczali w Perge, zeszli do Attalii*, ²⁶ a stąd odpłynęli do Antiochii, gdzie za łaską Bożą zostali przeznaczeni do dzieła, które wykonali. ²⁷ Kiedy przybyli i zebrali [miejscowy] Kościół, opowiedzieli, jak wiele Bóg przez nich zdziałał i jak otworzył poganom podwoje wiary. ²⁸ I dość długi czas spędzili wśród uczniów.
15 ¹ Niektórzy przybysze z Judei nauczali braci: «Jeżeli się nie poddacie obrzezaniu według zwyczaju Mojżeszowego, nie możecie być zbawieni»*. ² Kiedy doszło do niemałych sporów i zatargów między nimi a Pawłem i Barnabą, postanowiono, że Paweł i Barnaba, i jeszcze kilku spośród nich uda się w sprawie tego sporu do Jerozolimy, do Apostołów i starszych. ³ Wysłani przez Kościół szli przez Fenicję i Samarię, sprawiając wielką radość braciom opowiadaniem o nawróceniu pogan. ⁴ Kiedy przybyli do Jerozolimy, zostali przyjęci przez Kościół, Apostołów i starszych. Opowiedzieli też, jak wielkich rzeczy Bóg przez nich dokonał. ⁵ Lecz niektórzy nawróceni ze stronnictwa faryzeuszów oświadczyli: «Trzeba ich obrzezać i zobowiązać do przestrzegania Prawa Mojżeszowego». ⁶ Zebrali się więc Apostołowie i starsi, aby rozpatrzyć tę sprawę. ⁷ Po długiej wymianie zdań przemówił do nich Piotr: «Wiecie, bracia, że Bóg już dawno wybrał mnie spośród was, aby z moich ust poganie usłyszeli słowa Ewangelii i uwierzyli*. ⁸ Bóg, który zna serca, zaświadczył na ich korzyść, dając im Ducha Świętego tak samo jak nam*. ⁹ Nie zrobił żadnej różnicy między nami a nimi, oczyszczając przez wiarę ich serca. ¹⁰ Dlaczego więc teraz Boga wystawiacie na próbę, wkładając na uczniów jarzmo, którego ani ojcowie nasi, ani my sami nie mieliśmy siły dźwigać. ¹¹ Wierzymy przecież, że będziemy zbawieni przez łaskę Pana Jezusa tak samo jak oni». ¹² Umilkli wszyscy, a potem słuchali opowiadania Barnaby i Pawła o tym, jak wielkich cudów i znaków dokonał Bóg przez nich wśród pogan. ¹³ A gdy i oni umilkli, zabrał głos Jakub i rzekł: «Posłuchajcie mnie, bracia! ¹⁴ Szymon opowiedział, jak Bóg raczył wybrać sobie lud spośród pogan. ¹⁵ Zgadzają się z tym słowa Proroków, bo napisano: ¹⁶ Potem powrócę i odbuduję przybytek Dawida, który znajduje się w upadku. Odbuduję jego ruiny i wzniosę go, ¹⁷ aby pozostali ludzie szukali Pana i wszystkie narody, nad którymi wzywane jest imię moje - mówi Pan, który to sprawia. ¹⁸ To są [Jego] odwieczne wyroki*. ¹⁹ Dlatego ja sądzę, że nie należy nakładać ciężarów na pogan, nawracających się do Boga, ²⁰ lecz napisać im, aby się wstrzymali od pokarmów ofiarowanych bożkom, od nierządu, od tego, co uduszone, i od krwi*. ²¹ Z dawien dawna bowiem w każdym mieście są ludzie, którzy co szabat czytają Mojżesza i wykładają go w synagogach». ²² Wtedy Apostołowie i starsi wraz z całym Kościołem postanowili wybrać ludzi przodujących wśród braci: Judę, zwanego Barsabas, i Sylasa i wysłać do Antiochii razem z Barnabą i Pawłem. ²³ Posłali przez nich pismo tej treści: «Apostołowie i starsi bracia przesyłają pozdrowienie braciom pogańskiego pochodzenia w Antiochii, w Syrii i w Cylicji. ²⁴ Ponieważ dowiedzieliśmy się, że niektórzy bez naszego upoważnienia wyszli od nas i zaniepokoili was naukami, siejąc zamęt w waszych duszach, ²⁵ postanowiliśmy jednomyślnie* wybrać mężów i wysłać razem z naszymi drogimi: Barnabą i Pawłem, ²⁶ którzy dla imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa poświęcili swe życie. ²⁷ Wysyłamy więc Judę i Sylasa, którzy powtórzą wam ustnie to samo. ²⁸ Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my, nie nakładać na was żadnego ciężaru oprócz tego, co konieczne. ²⁹ Powstrzymajcie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu. Dobrze uczynicie, jeżeli powstrzymacie się od tego. Bywajcie zdrowi!» ³⁰ Wysłannicy przybyli więc do Antiochii i zwoławszy lud, oddali list. ³¹ Gdy go przeczytano, ucieszyli się z jego pocieszającej treści. ³² Juda i Sylas, którzy byli również prorokami*, w częstych przemówieniach zachęcali i umacniali braci. ³³ Po upływie pewnego czasu wyprawili ich bracia z pozdrowieniami pokoju od braci do tych, którzy ich wysłali. < ³⁴ >* ³⁵ A Paweł i Barnaba przebywali w Antiochii, nauczali i razem z wielu innymi głosili słowo Pańskie.