Hi 38,1-42,17

POEMAT
Część druga
MOWA BOGA*
Pierwsza mowa Boga: Mądrość Boża widoczna w świecie
Wystąpienie Boga
38 1 I z wichru Pan odpowiedział Hiobowi tymi słowami: 2 «Któż tu zaciemnić chce zamiar słowami nierozumnymi? 3 Przepasz no biodra jak mocarz! Będę cię pytał - pouczysz Mnie.
Czy pomagałeś w stworzeniu świata...
4 Gdzieś był, gdy zakładałem ziemię? Powiedz, jeżeli znasz mądrość. 5 Kto wybadał jej przestworza? Wiesz, kto ją sznurem* wymierzył? 6 Na czym się słupy* wspierają? Kto założył jej kamień węgielny 7 ku uciesze porannych gwiazd, ku radości wszystkich synów Bożych?*
...i przy stworzeniu morza?
8 Kto bramą zamknął morze*, gdy wyszło z łona wzburzone, 9 gdym chmury* mu dał za ubranie, za pieluszki ciemność pierwotną? 10 Złamałem jego wielkość mym prawem, wprawiłem wrzeciądze i bramę. 11 I rzekłem: "Aż dotąd, nie dalej! Tu zapora dla twoich nadętych fal"*.
Czy rozkazujesz zorzy?
12 Czyś w życiu rozkazał rankowi, wyznaczył miejsce jutrzence, 13 by objęła krańce ziemi, usuwając z niej grzeszników? 14 Zmienia się jak pieczętowana glina, barwi się jak suknia. 15 Grzesznikom światło odjęte i strzaskane ramię wyniosłe.
Czy znasz granice ziemi?
16 Czy dotarłeś do źródeł morza? Czy doszedłeś do dna Otchłani? 17 Czy wskazano ci bramy śmierci? Widziałeś drzwi do ciemności?* 18 Czy zgłębiłeś przestrzeń ziemi? Powiedz, czy znasz to wszystko?
Gdzie mieszka światło?
19 Gdzie jest droga do spoczynku światła? A gdzie mieszkają mroki, 20 abyś je zawiódł do ich przestworzy i rozpoznał drogę do ich domu? 21 Jeśli to wiesz, to wtedyś się rodził, a liczba twych dni jest ogromna*.
Czy znasz zbiorniki niebieskie?
22 Czy dotarłeś do zbiorników śniegu? Czy widziałeś zbiorniki gradu? 23 Na czasy gniewu je chowam, na dzień utarczki i wojny. 24 Czy nie tędy światło zachodzi, rozsyłając błyskawice po świecie?
Jaki początek deszczu?
25 Kto kopał kanały ulewie lub drogę chmurze ze grzmotem, 26 by padał deszcz na pustkowiu, w pustyni zupełnie bezludnej*, 27 chcąc pustynię bezludną nasycić, zasilić rosnącą tam trawę? 28 Czy deszcz także ma ojca? A kto zrodził krople rosy? 29 Z czyjego łona lód wyszedł? Kto rozmnożył szron z nieba? 30 Jak to woda krzepnie na kamień, powierzchnia głębiny się ścina?
Czy rządzisz gwiazdami i pogodą?
31 * Czy połączysz gwiazdy Plejad? Rozluźnisz więzy Oriona? 32 Czy wypuścisz o czasie Gwiazdę Poranną? I wywiedziesz Niedźwiedzicę z dziećmi? 33 Czy znane ci prawa niebios, czy wyjaśnisz ich pismo na ziemi? 34 Czy głos swój podniesiesz do chmur, by cię ulewa przykryła? 35 Czy poślesz pioruny i pójdą ze słowem: "Jesteśmy do usług"? 36 Kto ibisowi dał mądrość, a rozum dał kogutowi? 37 Kto mądrze policzy chmury, w niebiosa zgromadzi wodę, 38 gdy gleba stwardnieje na bryłę, a pola zamienią się w grudy?
Bóg żywi lwiątka i kruki
39 Czy lwicy zdobyczy nałowisz, nasycisz żarłoczność lwiątek, 40 gdy one mieszkają w kryjówkach, w gęstwinach czekają wieczoru? 41 Kto żeru dostarcza krukowi, gdy młode do Boga wołają, gdy błądzą ogromnie zgłodniałe?
Bóg kieruje koziorożcem i gazelą
39 1 Czy znasz poród koziorożca? Widziałeś rodzenie gazeli? 2 Czy zliczysz miesiące, gdy noszą, i znana ci chwila rodzenia? 3 Kładą się i młode swe rodzą, na świat wydają swój płód. 4 Ich młode mocne, rosną swobodnie, odchodzą, by do nich nie wrócić.
Bóg daje wolność zebrze
5 Kto zebrę wolno wypuszcza? Kto osła dzikiego rozwiąże? 6 Za dom mu dałem pustkowie, legowiskiem zaś jego słona ziemia. 7 Śmieje się z miejskiego zgiełku, słów poganiacza nie słyszy, 8 w górach szuka pokarmu, goni za wszelką zielenią.
Bóg udziela mocy bawołom...
9 Czy bawół zechce ci służyć, czy zostanie przy twoim żłobie? 10 Przywiążesz go powrozem do pługa, będzie z tobą orał doliny? 11 Czy zaufasz, że bardzo silny, i włożysz nań owoc twej pracy? 12 Zawierzysz mu, że wróci, że dopilnuje ziarna na klepisku?
...a szybkości strusiowi
13 Żwawe są skrzydła strusia, czy tak jak pióra bociana?* 14 Jaja swe rzuca na ziemię, ogrzewa je w piasku, 15 zapomina, że można je zdeptać lub zniszczą je dzikie zwierzęta. 16 Swe dzieci traktuje jak obce, próżny to dla niego trud - jest bez stada. 17 Mądrości Bóg go pozbawił, rozsądku mu nie udzielił. 18 Za to, gdy w góry cwałuje, śmieje się z konia i jeźdźca.
...koniowi zwinności
19 Czy dałeś koniowi siłę, grzywą przystrajasz mu szyję 20 i sprawiasz, że biegnie jak szarańcza, aż silne parskanie przeraża? 21 Mocno bije kopytem, radośnie, z mocą się rzuca na oręż, 22 nie boi się, drwi sobie z lęku, on nie ucieka przed mieczem. 23 Gdy kołczan nad nim zadźwięczy, ostrze oszczepu i dzidy, 24 pędzi* wśród huku i dudnienia, nie wstrzyma go sygnał trąby, 25 na głos trąbki rży: "Haaa", z dala już węszy wojnę, wołanie dowódców i hałas.
...lotu jastrzębiom i orłom
26 Czy za twoją to radą uniesie się sokół, skrzydła rozwinie ku południowi? 27 Czy na twój rozkaz orzeł się wzbije, gdy ma swe gniazdo na górze? 28 Mieszka na skale i nocuje, w skalnym załomie się gnieździ, 29 stąd sobie szuka żeru, bo jego oczy widzą daleko. 30 Pisklęta jego krew chłepcą*, on wszędzie tam, gdzie zabici».
Pytania skierowane do Hioba
40 1 Zwrócił się Pan do Hioba i rzekł: 2 «Niech przeciwnik Wszechmocnego odpowie.* Niech zabrzmi głos krytyka Boga!»
Pokorna odpowiedź Hioba
3 A Hiob odpowiedział Panu: 4 «Jam mały, cóż Ci odpowiem? - Rękę przyłożę do ust*. 5 Raz przemówiłem, nie więcej, drugi raz niczego nie dodam»*.
Druga mowa Boga: Bóg panuje nad siłami zła
Czy niesprawiedliwie rządzę?
6 I z wichru odpowiedział Pan Hiobowi: 7 «Przepasz no biodra jak mocarz! Będę cię pytał - pouczysz Mnie. 8 Naprawdę chcesz złamać me prawa? Wykażesz Mi zło?* Jesteś czysty? 9 Czy ramię masz mocne jak Bóg? Czy głos twój rozbrzmiewa jak Jego?
Rzuć w proch niewiernych
10 Przywdziej potęgę, wyniosłość, przystrój się pięknem i siłą! 11 Wylewaj pyszny twój gniew, spojrzyj na dumnych i poniż ich: 12 Popatrz, upokórz pyszałka, zniwecz na miejscu grzesznika! 13 Zakop ich razem w piasku, w ukryciu zachowaj ich twarze! 14 Nawet cię za to pochwalę, że twa prawica przemogła.
Moc hipopotama*
15 Oto hipopotama - <jak ciebie go stworzyłem> - jak wół on trawą się żywi. 16 Siłę swoją ma w biodrach, a moc swą ma w mięśniach* brzucha. 17 Ogonem zawija jak cedrem, ścięgna bioder ma silnie związane, 18 jego kości jak rury miedziane, jego nogi jak sztaby żelazne. 19 Wyborne* to dzieło Boże, Stwórca dał mu twardy miecz.
Jego sposób życia
20 Żywność przynoszą mu góry: zwierzyna, co tam się bawi. 21 On leży pod krzewem lotosu, w ukryciu trzcin i trzęsawisk. 22 Lotos dostarcza mu cienia, otoczeniem są wierzby potoku. 23 Gdy rzeka wezbrana, niespieszny, spokojny, choć prąd sięga paszczy. 24 Czy można go złapać za oczy, przez nozdrza przesunąć pętlicę?
Potęga krokodyla
25 Czy krokodyla* chwycisz na wędkę lub sznurem wyciągniesz mu język, 26 czy przeciągniesz mu powróz przez nozdrza, a szczękę hakiem przewiercisz? 27 Może cię poprosi o łaskę? czy powie ci dobre słowo? 28 Czy zawrze z tobą przymierze, czy wciągniesz go na stałe do służby? 29 Czy pobawisz się nim jak z wróblem, czy zwiążesz go dla swych córek? 30 Czy towarzysze go sprzedadzą, podzielą go między kupców? 31 Czy przebijesz mu skórę harpunem, głowę mu dzidą przeszyjesz? 32 Odważ się rękę nań włożyć, pamiętaj, nie wrócisz do walki.
Czy go ujarzmisz?
41 1 Zawiedzie twoja nadzieja, bo już sam jego widok przeraża. 2 Kto się ośmieli go zbudzić? Któż mu wystąpi naprzeciw? 3 Kto się odważy go dotknąć bezkarnie? - Nikt zgoła pod całym niebem.
Pancerz i paszcza krokodyla
4 Głosu* jego nie zdołam przemilczeć, o sile wiem - niezrównana. 5 Czy odchyli kto brzeg pancerza i podejdzie z podwójnym wędzidłem? 6 Czy otworzy mu paszczy podwoje? - Strasznie jest spojrzeć mu w zęby.
Jego grzbiet
7 Grzbiet ma jak płyty u tarczy, spojone jakby pieczęcią. 8 Mocno ze sobą złączone, powietrze nawet nie przejdzie. 9 Tak jedna przylega do drugiej, że nie można rozluźnić połączeń.
Oddech
10 Jego kichanie olśniewa blaskiem, oczy - jak powieki zorzy: 11 z ust mu płomienie* buchają, sypią się iskry ogniste. 12 Dym wydobywa się z nozdrzy, jak z kotła pełnego wrzątku. 13 Oddechem rozpala węgle, z paszczy tryska mu ogień.
Tężyzna ciała
14 W szyi się kryje jego potęga, przed nim skacząc biegnie przestrach, 15 części ciała spojone, jakby ulane, nieporuszone. 16 Serce ma twarde jak skała, jak dolny kamień młyński.
Niezwyciężony
17 Gdy wstaje, mocni drżą ze strachu i przerażeni tracą przytomność. 18 Bo cięcie mieczem bez skutku, jak dzida, strzała czy oszczep. 19 Dla niego żelazo - to plewy, brąz - niby drzewo zbutwiałe. 20 Nie płoszy go strzała z łuku, kamień z procy jest źdźbłem dla niego. 21 Dla niego źdźbłem maczuga, śmieje się z dzidy lecącej.
Ślady jego przejścia
22 Pod nim są ostre skorupy, ślad jakby wału* zostawia na błocie. 23 Głębię wód wzburzy jak kocioł, na wrzątek ją zdoła przemienić. 24 Za nim smuga się świeci na wodzie, topiel podobna do siwizny.
Niezrównany
25 Nie ma mu równego na ziemi, uczyniono go nieustraszonym: 26 Każde mocne zwierzę się lęka jego, króla wszystkich stworzeń»*.
ODPOWIEDŹ HIOBA
42 1 Hiob na to odpowiedział Panu, i rzekł: 2 «Wiem, że Ty wszystko możesz, co zamyślasz, potrafisz uczynić. 3 Kto przesłania zamiar nierozumnie?* O rzeczach wzniosłych mówiłem. To zbyt cudowne. Ja nie rozumiem. 4 Posłuchaj, proszę. Pozwól mi mówić! Chcę spytać. Racz odpowiedzieć! 5 Dotąd Cię znałem ze słyszenia, obecnie ujrzałem Cię wzrokiem, 6 stąd odwołuję, co powiedziałem, kajam się w prochu i w popiele».
ZAKOŃCZENIE
Bóg gani przyjaciół Hioba
7 Skoro Pan te słowa powiedział do Hioba, przemówił i do Elifaza z Temanu: «Zapłonąłem gniewem na ciebie i na dwóch przyjaciół twoich, bo nie mówiliście o Mnie prawdy*, jak sługa mój, Hiob. 8 Weźcie teraz siedem młodych cielców i siedem baranów, idźcie do sługi mego, Hioba, i złóżcie ofiarę całopalną za siebie. Mój sługa, Hiob, będzie się za was modlił. Ze względu na niego nic złego wam nie zrobię, choć nie mówiliście prawdy o Mnie, jak sługa mój, Hiob». 9 Poszli więc, Elifaz z Temanu, Bildad z Szuach i Sofar z Naamy. Uczynili, jak mówił im Pan, a Pan miał wzgląd na Hioba.
Hiob przywrócony do dawnego stanu
10 I Pan przywrócił Hioba do dawnego stanu, gdyż modlił się on za swych przyjaciół*. Pan oddał mu całą majętność w dwójnasób. 11 Przyszli do niego wszyscy bracia, siostry i dawni znajomi, jedli z nim chleb w jego domu i ubolewali nad nim, i pocieszali go z powodu nieszczęścia, jakie na niego zesłał Pan. Każdy mu dał jeden srebrny pieniądz* i jedną złotą obrączkę. 12 A teraz Pan błogosławił Hiobowi, tak że miał czternaście tysięcy owiec, sześć tysięcy wielbłądów, tysiąc jarzm wołów i tysiąc oślic. 13 Miał jeszcze siedmiu* synów i trzy córki. 14 Pierwszą nazwał Gołębicą, drugą Kasją, a trzecią Rogiem Antymonu. 15 Nie było w całym kraju kobiet tak pięknych jak córki Hioba. Dał im też ojciec dziedzictwo między braćmi. 16 I żył jeszcze Hiob sto czterdzieści lat, i widział swych potomków - w całości cztery pokolenia. 17 Umarł Hiob stary i pełen lat.


Przypisy

38,1 - Hi 38,1-41,26 - Są rozszerzeniem mowy Elihu z Hi 33,12. Celem ich jest uzasadnienie wyższości rozumu Bożego nad naszym (por. Hi 28).
38,5 - Przenośnia oznaczająca nadanie dokładnych rozmiarów. Wyższość Bożego rozumu obrazuje autor zjawiskami ówcześnie niezrozumiałymi.
38,6 - Wg ówczesnych przekonań ziemia wspierała się na słupach.
38,7 - Zob. Hi 1,6.
38,8 - Aluzja do opanowania pierwotnego, strasznego żywiołu morskiego (por. Rdz 1,6-10; Ps 74[73],14; Ps 89[88],10n).
38,9 - Mowa o "górnym" morzu, leżącym, wg ówczesnych wyobrażeń, ponad sklepieniem nieba (por. Hi 26,8).
38,11 - Opis uśmierzenia morza w wierszach 8-11 jest oparty częściowo na fizycznym zjawisku, częściowo odwołuje się do mitologicznego opisu "Morza" jako chaotycznej potęgi, okiełznanej tylko wszechmocą Boga.
38,17 - Do Szeolu.
38,21 - Wlg: "Czy wiedziałeś wówczas, żeś miał się urodzić, i znałeś liczbę dni twoich?".
38,26 - Niektórzy widzą tutaj odpowiedź na trudności Hioba: dobroczynny deszcz spada nawet w miejscach bezludnych; por. Hi 12,6-10; Hi 24,4n; Hi 30,2-8.
38,31 - Nazwy gwiazdozbiorów - przypuszczalne.
39,13 - Wlg: "(13) Pióro strusie podobne jest do pióra czapli i jastrzębia. (14) Gdy zostawia jaja swoje na ziemi, ty je może w piasku zagrzejesz?" dowodzi mądrości i opatrzności Bożej.
39,24 - Dosł.: "pochłania ziemię".
39,30 - Tłum. przypuszczalne.
40,2 - Ten wiersz logicznie należy jeszcze do Hi rozdz. 39 jako jego konkluzja i Wlg tam go umieszcza. Bóg pyta Hioba, czy chce dalej jeszcze dyskusję prowadzić, czy ustępuje.
40,4 - Hiob uznaje swą niezdolność do zrozumienia dzieł Bożych, a tym samym i do ich zganienia. Odwołuje swoje dawne powiedzenia.
40,5 - Por. Hi 33,14; Ps 62[61],12.
40,8 - Por. Hi 9,12.21.24n.30.
40,15 - Hebr. behemot (= dzikie zwierzę), inni tłum. jako nazwę potwora mitycznego. Ma on wzbudzić u Hioba poczucie jego słabości, niemocy, a tym samym niezdolności do krytyki dzieł Boga, niepojętego naszym słabym rozumem.
40,16 - Wlg "W pępku".
40,19 - "Wyborne", dosł.: "Początek dróg Bożych". Niektórzy upatrują tu ironię, inni zaś popr.: "Został stworzony ciemięzcą współtowarzyszy".
40,25 - Właściwie chodzi o mitologiczne zwierzę Lewiatana, podobnie jak w wierszu 15 behemot, często wspominany w księgach poetyckich ST.
41,4 - Inni popr.: "członków".
41,11 - Krople wody, wyrzucane z paszczy, w promieniach słońca mają wygląd płomieni.
41,22 - Wału młockarskiego - zob. Iz 28,27.
41,26 - Dosł.: "synów pychy".
42,3 - Hiob zaciemniał Opatrzność Bożą, mówiąc słowa, których nie rozumiał.
42,7 - Hiob miał rację twierdząc, że cierpienie nie jest tylko karą Bożą za popełnione grzechy.
42,10 - Tłum. przypuszczalne.
42,11 - Inni tłum.: "jedną owcę".
42,13 - Inni czytają tę formę jako "czternastu".

Zobacz rozdział