Jr 46,1-51,64

MOWY PRZECIW NARODOM OBCYM
Proroctwa przeciw Egiptowi
46 1 Słowa, jakie zostały skierowane do proroka Jeremiasza o narodach: 2 O Egipcie. O wojsku faraona Neko, króla egipskiego, które się znajdowało nad rzeką Eufratem, w Karkemisz, a które pobił Nabuchodonozor, król babiloński w czwartym roku* [panowania] króla judzkiego, Jojakima, syna Jozjasza. 3 Przygotujcie puklerz i tarczę, ruszajcie do boju! 4 Zakładajcie koniom uprząż i dosiadajcie rumaków! Stańcie w szeregu w hełmach, ostrzcie włócznie, przywdziewajcie pancerze! 5 Co ja widzę? Pełni są przerażenia, ustępują cofając się. Ich bohaterowie pobici, uciekają w popłochu, nie oglądając się. Trwoga dokoła - wyrocznia Pana! 6 Nie zdoła umknąć najzwinniejszy ani zbiec najsilniejszy; na północy, nad brzegiem rzeki Eufratu, chwieją się i upadają. 7 Kim jest ten, co się podnosi jak Nil, a wody jego pienią się jak potoki? 8 Egipt się podnosi jak Nil, a wody [jego] pienią się jak potoki, gdy mówi: «Pójdę pokryć ziemię, zniszczyć miasto i jego mieszkańców!» 9 Wspinajcie się, konie! Pędźcie, rydwany! Ruszajcie, wojownicy, Kuszyci i Putyci*, trzymający tarcze i Ludyjczycy, naciągający łuki! 10 A dzień ten jest u Pana, Boga Zastępów, dniem odwetu, by się pomścić nad swymi wrogami. Miecz pochłonie, nasyci się i ugasi pragnienie ich krwią, albowiem rzeź to ofiarna dla Pana, Boga Zastępów, w ziemi północy, nad Eufratem. 11 Wejdź do Gileadu i przynieś balsam, Dziewico, Córo Egiptu! Daremnie mnożysz lekarstwa, nie ma dla ciebie uzdrowienia. 12 Usłyszały narody o twej hańbie, ziemia się napełniła twoim bolesnym wołaniem. Jeden wojownik potknął się o drugiego, obaj razem upadli. 13 Słowo, jakie skierował Pan do proroka Jeremiasza o najeździe Nabuchodonozora, króla babilońskiego, w celu pokonania Egiptu*: 14 Głoście w Egipcie, obwieszczajcie w Migdol! Niech usłyszą w Nof i Tachpanches! Mówcie: Przygotuj się, uzbrój, albowiem miecz pochłonie wszystko dokoła ciebie. 15 Dlaczego został powalony twój Apis?* Nie zdołał się utrzymać, bo Pan go popchnął. 16 Coraz częściej się chwieje, aż wreszcie pada. Wtedy mówi jeden do drugiego: «Wstańmy i wracajmy do naszego narodu, do naszej ojczystej ziemi przed nieprzyjacielskim mieczem». 17 Nazwijcie faraona, króla egipskiego, imieniem: «Wrzawa, gdy czas upłynął»*. 18 Na moje życie - wyrocznia Króla - Pan Zastępów Jego imię, naprawdę przyjdzie on jak Tabor między górami i jak Karmel wśród morza. 19 Przygotuj sobie tłumoki na wygnanie, mieszkanko - córo Egiptu! Nof bowiem zostanie obrócone w pustkowie, spalone i pozbawione mieszkańców. 20 Przepiękną jałowicą jest Egipt, lecz ściga ją bąk z północy*. 21 Także jego najemnicy wśród niej są jakby tucznymi jałowicami. Albowiem oni się również odwrócą, uciekną razem, nie wytrzymają. Nadchodzi bowiem dzień ich nieszczęścia, czas ich kary. 22 Jego głos jest podobny do syczącego węża; idą bowiem oni przemocą, uzbrojeni siekierą, zdążają przeciw niemu podobni do drwalów. 23 Ścinają jego las - wyrocznia Pana - jest bowiem nieprzenikniony. Liczniejsi są od szarańczy, tak że nie można ich zliczyć. 24 Pełna hańby jest Córa Egiptu, wydana w ręce narodu z północy. 25 Pan Zastępów, Bóg Izraela, mówi: «Oto ukarzę Amona w No*, <faraona>, Egipt i jego bóstwa oraz jego królów, faraona i tych, co w nim pokładają ufność. 26 Wydam zatem ich w ręce tych, co nastają na ich życie, w ręce Nabuchodonozora, króla babilońskiego, i w ręce jego sług. Później jednak będzie on zamieszkały jak przedtem* - wyrocznia Pana. 27 * Ty się jednak nie bój, sługo mój, Jakubie, nie lękaj się, Izraelu, albowiem Ja cię wybawię z dalekiego kraju, twoje potomstwo z ziemi jego wygnania. Powróci Jakub i będzie zażywał niezmąconego niczym pokoju, a nikt go nie będzie trwożył. 28 Nie bój się, sługo mój, Jakubie - wyrocznia Pana - bo jestem z tobą, bo zgotuję zagładę wszystkim narodom, wśród których cię rozproszyłem. Ciebie zaś nie wyniszczę; ukarzę cię jednak sprawiedliwie - nie ujdzie ci wina bezkarnie».
Proroctwo przeciw Filistynom
47 1 Słowo Pana, które zostało skierowane do proroka Jeremiasza przeciw Filistynom, nim faraon zdobył Gazę*. 2 To mówi Pan: «Oto się wody spiętrzą od północy i zamienią we zburzony potok. Zaleją kraj i wszystko, co go napełnia, miasta oraz ich mieszkańców. Wtedy ludzie krzyk podniosą i wyć będą wszyscy mieszkańcy ziemi 3 na odgłos tętentu kopyt jego koni, dudnienia jego rydwanów, terkotu ich kół. Ojcowie nie będą zważać na synów, gdyż osłabły im ręce. 4 Nadszedł bowiem dzień, by zniszczyć wszystkich Filistynów. I wytępię wszystkie niedobitki, mogące nieść pomoc dla Tyru i Sydonu. Pan zniszczy naprawdę Filistynów, pozostałość z wyspy Kaftor*. 5 Ostrzyżona jest do cna Gaza, spustoszony Aszkelon. Aszdod, reszto Anakitów*, dokądże będziesz sobie czynić nacięcia? 6 Biada, mieczu Pański! Jak długo nie zaznasz spoczynku? Wróć do swej pochwy, powstrzymaj się i uspokój! 7 Jakże ma on zaznać spokoju, skoro Pan wydał mu rozkaz? Przeciw Aszkelonowi i przeciw brzegom morza - tam go skierował».
Proroctwo przeciw Moabowi
48 1 O Moabie. To mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela: Biada, albowiem Nebo* jest spustoszone, zdobyte jest Kiriataim, pohańbiona została Cytadela* i napełniona przerażeniem. 2 Nie ma już sławy Moabu, w Cheszbon obmyślają przeciw niemu zgubę: «Chodźmy, wytępmy go spośród narodów!» Także ty, Madmen, ulegniesz zagładzie - za tobą pójdzie miecz. 3 Słuchaj! Krzyk z Choronaim, spustoszenie i wielka klęska. 4 «Moab jest pokonany!» Słychać krzyk aż do Soar. 5 Droga górska do Luchit - wchodzą nią wśród płaczu. Na stromej drodze z Choronaim słychać okrzyk klęski: 6 «Uciekajcie! Ratujcie swe życie! Stańcie się jak tamaryszek na pustyni!» 7 Tak, ponieważ pokładałaś ufność w swych twierdzach i w swych skarbach, będziesz także ty zdobyta. Kemosz* pójdzie na wygnanie wraz ze swymi kapłanami i przywódcami. 8 Niszczyciel przyjdzie do każdego miasta, żadne miasto nie ocaleje. Ulegnie spustoszeniu Dolina* i zostanie zniszczona Równina*, jak to zapowiedział Pan. 9 Dajcie skrzydła Moabowi, by szybko uleciał. Miasta jego zostaną spustoszone, tak że nikt w nich nie zamieszka. 10 Przeklęty ten, co wypełnia dzieło Pańskie niedbale! Przeklęty ten, który swój miecz powstrzymuje od krwi!* 11 Moab się cieszył spokojem od swojej młodości, spoczywał bezpiecznie na swoich drożdżach. Nie był przelewany z naczynia do naczynia* ani nie szedł na wygnanie. Dlatego też zachował swój smak, a zapach jego nie uległ zmianie. 12 Dlatego więc nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy poślę piwnicznych i przeleją go, naczynia jego opróżnią, a dzbany jego potłuką. 13 I będzie się wstydzić Moab Kemosza, tak jak się dom Izraela wstydził Betel*, w którym pokładał nadzieję. 14 Jak możesz mówić: «Jesteśmy bohaterami, prawdziwymi wojownikami?» 15 Niszczyciel Moabu nadchodzi ku niemu, najlepsi jego wojownicy idą na stracenie - wyrocznia Króla - Pan Zastępów ma On na imię. 16 Zbliżył się upadek Moabu, jego nieszczęście nadchodzi bardzo spiesznie. 17 Opłakujcie go, wszyscy jego sąsiedzi, i wszyscy, co znacie jego imię! Mówcie: «Jakże uległa złamaniu tak twarda laska? Różdżka tak wspaniała?»* 18 Zejdź ze swej chwały i usiądź wśród spalonej ziemi, mieszkanko Dibonu! Nadszedł niszczyciel Moabu przeciw tobie, niszczy twoje twierdze. 19 Stań na drodze i patrz, ty, co mieszkasz w Aroerze! Zapytaj uciekiniera i zbiega; powiedz: «Co się stało?» 20 Moab został okryty hańbą, albowiem się załamał! Wyjcie i krzyczcie, głoście nad Arnonem*, że Moab spustoszony. 21 Sąd nadchodzi na kraj Równiny, na Cholon, na Jahsa i na Mefaat, 22 na Dibon, na Nebo, na Bet-Diblataim, 23 na Kiriataim, na Bet-Gamul i na Bet-Meon, 24 na Kerijjot, na Bosra i na wszystkie miasta kraju Moabu, dalekie i bliskie. 25 Odcięty został róg Moabu, a ramię jego złamane, wyrocznia Pana. 26 Upójcie go, podniósł się bowiem przeciw Panu. Niech Moab upadnie w to, co zwymiotował*, i stanie się pośmiewiskiem! 27 Czy może Izrael nie był dla ciebie przedmiotem drwin? Czy złapałaś go wśród złodziei, że potrząsasz głową*, ilekroć o nim mówisz? 28 Opuszczajcie miasta i mieszkajcie wśród skał, mieszkańcy Moabu, stańcie się podobni do gołębicy, która się gnieździ na ścianach gardzieli urwiska. 29 Słyszeliśmy o dumie Moabu, o wielkiej [jego] wyniosłości, o zarozumiałości jego i bucie, o chełpliwości oraz o pysze jego serca. 30 Znam dobrze jego zarozumiałość - wyrocznia Pana - nieprawdziwość jego mów, nieszczerość tego, co czynią. 31 Dlatego podnoszę lament nad Moabem i nad całym Moabem będę krzyczał, nad ludźmi z Kir-Cheres będę biadał. 32 Płaczę nad tobą bardziej niż nad Jezer, winnico Sibmy! Twoje odrośle sięgają aż do morza, dochodzą aż do Jazer. Na twoje jesienne zbiory i na twoje winobranie napadł niszczyciel. 33 Ustała radość i uciecha w sadzie i w ziemi Moab. Skończyło się wino w tłoczniach, nikt go nie wytłacza; pieśń radosna nie jest już pieśnią wesela. 34 Podnosi się krzyk z Cheszbonu do Eleale, aż do Jahas krzyczą, z Soar do Choronaim i do Eglat Szeliszijja. Nawet wody Nimrim stają się miejscem odludnym. 35 Sprawię, że nikt już nie będzie w Moabie - wyrocznia Pana - wynosił na wyżyny i składał ofiary swoim bogom. 36 * Dlatego się też nad Moabem serce moje żali jak flet, moje serce nad ludźmi z Kir-Cheres żali się jak flet, gdyż całe zebrane dobro stracili. 37 Albowiem wszystkie głowy są ostrzyżone, każda broda obcięta, na wszystkich rękach są nacięcia*, a na biodrach wory pokutne. 38 Na wszystkich dachach Moabu i na jego placach tylko powszechne narzekanie. Zmiażdżyłem bowiem Moab jak bezużyteczne naczynie - wyrocznia Pana. 39 Jak bardzo jest złamany! Narzekajcie! Jak haniebnie Moab uciekł! Stał się więc Moab urągowiskiem i postrachem* wszystkich swych sąsiadów. 40 To bowiem mówi Pan: Oto się unosi jak orzeł* i rozpościera swe skrzydła nad Moabem. 41 Miasta są zdobyte, twierdze zajęte, serce zaś dzielnych Moabu będzie dnia tego jak serce rodzącej kobiety. 42 Moab zostanie zniszczony, przestanie być narodem, bo się wynosił ponad Pana. 43 Popłoch, przepaść, pułapka* - przyjdą na ciebie, co zamieszkujesz Moab - wyrocznia Pana. 44 Ten, co ucieknie przed grozą, wpadnie w przepaść; wydobywając się z przepaści zostanie schwytany w pułapkę. Naprawdę sprowadzę to na Moab, w roku ich kary - wyrocznia Pana. 45 W cieniu Cheszbonu się zatrzymają wycieńczeni uchodźcy; lecz ogień wyjdzie z Cheszbonu, a płomień z pola Gichon*: pochłonie on bok Moabu i czaszkę tych, co czynią wrzawę. 46 Biada tobie, Moabie! Jesteś zgubiony, narodzie Kemosza, bo twoi synowie będą wzięci do niewoli, a córki twoje pójdą na wygnanie. 47 Zmienię jednak los Moabu w przyszłości - wyrocznia Pana*. Dotąd sąd na Moabem.
Proroctwo przeciw Ammonitom
49 1 O Ammonitach. To mówi Pan: Czy nie ma Izrael synów, czy nie ma spadkobierców? Dlaczego więc Milkom* odziedziczył Gada, a jego naród mieszka w ich miastach? 2 Dlatego nadejdą dni - wyrocznia Pana - kiedy sprawię, że w Rabba Ammonitów słychać będzie okrzyk wojenny. Stanie się ono zwaliskiem gruzów, a jego osiedla pochłonie ogień. Wtedy Izrael przejmie dziedzictwo tych, co po nim odziedziczyli, mówi Pan. 3 Lamentuj, Cheszbonie, bo nadchodzi niszczyciel. Krzyczcie, osiedla Rabba, przepaszcie się pokutnymi worami, narzekajcie, biegajcie naokoło z nacięciami na ciele. Milkom bowiem musi iść na wygnanie wraz ze swymi kapłanami i przywódcami. 4 Dlaczego się chlubisz dolinami <twej urodzajnej doliny>*, Córo buntownicza. Ufasz swoim zasobom, mówiąc: «Kto może nadejść przeciw mnie?» 5 Oto sprowadzę na ciebie przerażenie - - wyrocznia Pana, Boga Zastępów - ze wszystkich stron. Rozproszycie się każdy w swoim kierunku; nie będzie nikogo, kto by zebrał rozproszonych. 6 Potem zmienię jednak los synów Ammona* - wyrocznia Pana.
Proroctwo przeciw Edomitom
7 O Edomie. To mówi Pan Zastępów: Czy nie ma już mądrości* w Temanie? Ustała już rada wśród roztropnych? Mądrość ich zwietrzała? 8 Uciekajcie, uchodźcie, ukryjcie się jak najgłębiej, mieszkańcy Dedanu! Sprowadzę bowiem na niego zagładę Ezawa*, czas, w którym ich ukarzę. 9 * Jeżeli dokonujący winobrania przyjdą do ciebie, nie pozostawią żadnej reszty; jeśli złodzieje w nocy - uczynią szkody do woli. 10 Bo Ja sam ogołocę Ezawa, ujawnię to, co dla niego najskrytsze, tak że nie będzie mógł się ukryć. Zagładzie ulegną jego potomkowie, jego bracia i jego sąsiedzi - i nie będzie już istniał. 11 Zostaw swe sieroty - Ja utrzymam je przy życiu; twoje wdowy niech we Mnie pokładają nadzieję. 12 To bowiem mówi Pan: Oto ci, co nie powinni pić kielicha, muszą go pić*, tobie zaś ma ujść bezkarnie? Nie ujdzie ci bezkarnie: będziesz pił nieodzownie! 13 Przysięgam na siebie samego* - wyrocznia Pana - że Bosra stanie się postrachem, pośmiewiskiem, pustkowiem i złorzeczeniem; wszystkie jej miasta pozostaną rumowiskiem na wieki. 14 * Usłyszałem wieść od Pana, że zwiastun został wysłany między narody: «Zgromadźcie się i wyruszcie na niego! Szykujcie się do bitwy!» 15 Oto bowiem uczynię cię małym wśród narodów i wzgardzonym u ludzi. 16 Groźne twe położenie i hardość twego serca w pychę wbiły ciebie, co mieszkasz w rozpadlinach skalnych i zajmujesz szczyty pagórków. Gdybyś zbudował swe gniazdo wysoko jak orzeł, nawet stamtąd cię zrzucę - wyrocznia Pana. 17 Edom się stanie postrachem. Ktokolwiek będzie szedł tamtędy, popadnie w osłupienie i zagwiżdże nad wszystkimi jego klęskami. 18 Jak po zburzeniu Sodomy i Gomory oraz miast sąsiednich* - mówi Pan - nikt nie będzie tam mieszkał, i żaden człowiek nie osiedli się na tym miejscu. 19 Oto nadchodzi on jak lew z gęstwiny nadjordańskiej* ku wiecznie zielonym pastwiskom. Tak, w mgnieniu oka zmuszę ich do ucieczki stamtąd, a swego wybrańca ustanowię nad nimi. Kto jest bowiem do Mnie podobny albo kto Mnie pozwie przed sąd? Który pasterz ostoi się wobec Mnie? 20 Dlatego posłuchajcie zamiarów Pana, jakie powziął co do Edomu, i jego planów, jakie postanowił co do mieszkańców Temanu: z całą pewnością zostaną wywleczone nawet najmniejsze owce*; z całą pewnością pastwiska ich ogarnie zgroza na ich widok. 21 Na wieść o ich upadku zadrży ziemia, krzyk o tym rozlegnie się nad Morzem Czerwonym. 22 * Oto jak orzeł wzlatuje i unosi się, rozpościera swe skrzydła nad Bosra; w dniu tym serce wojowników Edomu będzie jak serce rodzącej kobiety.
Proroctwo przeciw Damaszkowi
23 O Damaszku. Wstydem napełniły się Chamat i Arpad*, bo usłyszały niepomyślną wieść. Są one wzburzone jak morze, pełne trwogi, nie mogą się opanować. 24 Damaszek jest bezsilny, gotowy do ucieczki, opanował go popłoch; lęk i bóle go ogarniają niby rodzącą kobietę. 25 Jak bardzo jest opuszczone sławne miasto, miasto pełne wesela. 26 I tak jego młodzieńcy polegną na ulicach i wyginą tego dnia wszyscy jego wojownicy - wyrocznia Pana Zastępów. 27 Wzniecę pożar na murach Damaszku, by pochłonął pałace Ben Hadada*.
Proroctwo przeciw plemionom arabskim
28 O Kedar* i królestwach Chasor*, które pobił król babiloński, Nabuchodonozor. To mówi Pan: Dalej, maszerujcie na Kedar, zniszczcie synów Wschodu! 29 Zagrabią ich namioty i owce, skóry ich namiotów oraz wszystkie naczynia. Zabiorą im wielbłądy i zawołają nad nimi: «Trwoga dokoła!» 30 Uciekajcie, rozproszcie się spiesznie, ukryjcie się dobrze, mieszkańcy Chasor - wyrocznia Pana. I nie ma ani bram, ani zaworów - bo powziął przeciw wam postanowienie Nabuchodonozor, król babiloński, i żywi przeciw wam [złe] zamiary*. 31 Dalej, wyruszmy przeciw beztroskiemu narodowi, który mieszka bezpiecznie - wyrocznia Pana - pędzi życie samotne. 32 Ich wielbłądy pójdą na łup, a liczne ich stada staną się zdobyczą. Rozproszę na cztery wiatry tych, co podcinają włosy na skroniach*; ze wszystkich stron sprowadzę na nich nieszczęście - wyrocznia Pana. 33 Chasor stanie się siedliskiem szakali, pustkowiem na wieki. Nikt nie będzie tam mieszkał, ani się nie osiedli tam żaden człowiek.
Proroctwo przeciw Elamowi
34 Słowo Pana, które zostało skierowane do proroka Jeremiasza o Elamie* na początku panowania Sedecjasza, króla judzkiego: 35 To mówi Pan Zastępów: Oto złamię łuk Elamu, źródło jego potęgi. 36 Sprowadzę na Elam cztery wiatry z czterech krańców nieba i rozproszę ich na wszystkie te wiatry, tak że nie będzie narodu, dokąd nie dotarliby rozproszeni Elamici. 37 Napełnię Elam trwogą wobec jego nieprzyjaciół, wobec tych, co nastają na jego życie. Sprowadzę na nich nieszczęście, żar mojego gniewu - wyrocznia Pana. Poślę za nimi miecz, aż ich wyniszczę. 38 Ustawię zaś swój tron w Elamie i usunę stamtąd króla i książąt - wyrocznia Pana. 39 W przyszłości jednak zmienię los Elamu* - wyrocznia Pana.
PROROCTWO PRZECIW BABILONOWI
Upadek Babilonu
50 1 Słowo, jakie powiedział Pan o Babilonie, o ziemi chaldejskiej, za pośrednictwem Jeremiasza proroka: 2 Ogłoście wśród narodów i obwieszczajcie! Wznieście znak i głoście! Bez obsłonek mówcie: «Babilon zdobyty! Bel pohańbiony! Merodak rozbity!* Bóstwa ich są okryte hańbą, pokruszone zostały ich bałwany!» 3 Albowiem zbliża się przeciw niemu naród z północy*, który zamieni jego kraj w pustynię. Nie będzie w nim nikt zamieszkiwał: od człowieka aż do zwierzęcia [wszyscy] uciekną i odejdą. 4 W owych dniach i w owym czasie - wyrocznia Pana - przyjdą synowie Izraela wraz z synami Judy. Będą szli nieustannie z płaczem*, szukając Pana, swego Boga. 5 Będą się pytać o Syjon, zwrócą się na drogę ku niemu: «Chodźcie, połączmy się z Panem wiecznym Przymierzem, które nie ulegnie zapomnieniu»*. 6 Naród mój był trzodą zbłąkaną, ich pasterze* zaprowadzili ją na górskie manowce; chodzili z góry na górę, zapomnieli o swym legowisku. 7 Każdy, kto ich spotkał, pożerał ich. Nieprzyjaciele ich mówili: «Nie popełniamy występku, bo zgrzeszyli przeciw Panu, pastwisku sprawiedliwości, nadziei ich przodków, <Panu»>*. 8 Uciekajcie z Babilonu, uchodźcie z ziemi chaldejskiej, bądźcie jak barany na czele stada! 9 Oto bowiem wzbudzę i sprowadzę przeciw Babilonowi gromadę wielkich narodów; z ziemi północnej* wystąpią zbrojnie przeciw niemu, stamtąd go zdobędą. Strzały ich są podobne do strzał wprawnego łucznika: żadna z nich nie wraca bezskutecznie. 10 Chaldeja zostanie wydana na grabież, nasycą się wszyscy, co ją złupią - wyrocznia Pana.
Izrael oswobodzony
11 Tak, radujcie się, tak, cieszcie się, łupieżcy mojego dziedzictwa! Tak, skaczcie jak młócące jałowice* i rżyjcie jak źrebaki! 12 Bardzo jest zhańbiona wasza matka* i okryta wstydem wasza rodzicielka. Będzie ona ostatnią wśród narodów, pustynią, zeschłą ziemią i stepem. 13 Z powodu gniewu Pana pozostanie niezamieszkała, stanie się prawdziwą pustynią. Każdy, kto będzie przechodził obok Babilonu, zadziwi się wielce i zagwiżdże nad wszystkimi jego klęskami. 14 Rozstawcie się przeciw Babilonowi dokoła wszyscy, którzy napinacie łuki! Strzelajcie do niego, nie oszczędzajcie strzał, bo zgrzeszył przeciw Panu. 15 Podnieście wrzawę przeciw niemu dokoła! Poddał się. Runęły jego wieże obronne, przerwane zostały jego mury - taka jest zemsta Pana. Pomścijcie się nad nim! Postąpcie z nim tak, jak on postępował [z innymi]! 16 Wyniszczcie w Babilonie tych, co sieją, i tych, co chwytają za sierp w czas żniwa. W obliczu niszczycielskiego miecza każdy się zwróci do swego narodu, każdy uciekać będzie do swego kraju. 17 Zbłąkaną owcą był Izrael, lwy polowały na nią. Jako pierwszy pożerał go król asyryjski*, teraz zaś jako ostatni, Nabuchodonozor, król babiloński, połamał mu kości*. 18 Dlatego to mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela: «Oto ukarzę króla babilońskiego i jego kraj, tak jak ukarałem króla asyryjskiego. 19 Izraela zaś przyprowadzę znów do jego pastwisk i będzie się pasł na Karmelu i w Baszanie, a w górach Efraima i w Gileadzie się nasyci. 20 W owych dniach i w owym czasie - wyrocznia Pana - będą szukać winy Izraela, lecz jej nie będzie; grzechu Judy - ale go nie znajdą. Przebaczę bowiem tym, których zachowam przy życiu.
Sąd Boży nad Babilonem
21 Wyrusz przeciw ziemi Meratajim* i przeciw mieszkańcom Pekod*! Zniszcz i wytęp - wyrocznia Pana. Uczyń wszystko, jak ci rozkazałem. 22 Wrzawa wojenna w kraju i wielka klęska. 23 Jakże jest pobity i złamany młot* całej ziemi! Jakże się stał pustynią Babilon wśród narodów! 24 Zastawili na ciebie sidła i zostałeś w nie schwytany, Babilonie: ty zaś nie zauważyłeś tego. Znaleziono cię i pochwycono, boś wypowiedział wojnę przeciw Panu. 25 Pan otworzył swoją zbrojownię i wydobył narzędzia swego gniewu; dzieła musi dokonać Pan, Bóg Zastępów, w kraju chaldejskim. 26 Idźcie na niego zewsząd, otwórzcie jego spichlerze! Zgromadźcie go jak snopy, wyniszczcie go tak, by z niego nic nie pozostało. 27 Wybijcie wszystkie jego cielce*, niech idą na rzeź! Biada im, nadszedł bowiem ich dzień, czas ich kary. 28 Uwaga! Uchodźcy i niedobitki z ziemi babilońskiej* ogłaszają na Syjonie pomstę Pana, Boga naszego, pomstę za Jego świątynię. 29 Zwołajcie łuczników przeciw Babilonowi! Wy wszyscy, co napinacie łuki, rozbijcie obóz dokoła niego, by nie miał możności ucieczki. Odpłaćcie mu stosownie do jego postępków: wszystko, co on czynił, uczyńcie i jemu! Albowiem był zuchwały wobec Pana, wobec Świętego Izraela. 30 Dlatego padną jego młodzieńcy na jego placach, a tego dnia zginą wszyscy jego wojownicy - wyrocznia Pana. 31 Oto się zwracam ku tobie, zuchwalcze - wyrocznia Pana, Boga Zastępów - nadszedł bowiem twój dzień, czas twego nawiedzenia. 32 Potknie się zuchwalec i upadnie, nie będzie miał go kto podnieść. Podłożę ogień pod jego miasta, tak że pochłonie całą jego okolicę».
Niszczycielski miecz Pański
33 To mówi Pan Zastępów: Synowie Izraela cierpią ucisk, a wraz z nimi synowie Judy*. Wszyscy, co ich uprowadzili w niewolę, ich zatrzymują, nie pozwalając im odejść. 34 Lecz ich Oswobodziciel jest pełen mocy, Jego imię: Pan Zastępów, skutecznie będzie bronił ich sprawy. By zapewnić spokój ziemi, wprowadzi zamieszanie wśród mieszkańców Babilonu. 35 Miecz* na Chaldejczyków - wyrocznia Pana - na mieszkańców Babilonu, na jego przywódców oraz na jego mędrców. 36 Miecz na jego wróżbitów, by ich ogarnęło szaleństwo. Miecz na jego wojowników, by ich ogarnął popłoch. 37 Miecz na jego konie i na jego rydwany i na całą mieszaninę narodów, która się w nim znajduje. Miecz na jego skarby, by zostały zagrabione. 38 Miecz na jego wody, by wyschły. Jest to bowiem kraj bożków, pysznią się swymi straszydłami. 39 Dlatego zamieszkają tam zwierzęta stepowe i szakale; obiorą sobie siedzibę strusie. Nie będzie on nigdy więcej zamieszkały, ani nikt tam nie osiądzie na wieki wieków. 40 Tak jak wtedy, gdy Bóg zburzył Sodomę i Gomorę i sąsiednie miasta* - wyrocznia Pana - tak też nikt w nim nie będzie mieszkał, ani się nie osiedli w nim żaden człowiek.
Nieprzyjaciel z północy
41 * Oto nadchodzi naród z północy, naród wielki i liczni królowie powstają z krańców ziemi. 42 Łuk i miecz trzymają się w ręku, są okrutni i bez litości. Ich wrzawa jest jak szum morza, dosiadają koni, jak jeden mąż gotowi są do walki przeciw tobie, córo Babilonu! 43 Król babiloński usłyszał wieść o nich i opadły mu ręce, ogarnął go lęk, ból, niby rodzącą kobietę. 44 * Oto nadchodzi on jak lew z gęstwiny nadjordańskiej ku wiecznie zielonym pastwiskom. Tak, w mgnieniu oka wypędzę go stamtąd, a którego wybrałem, ustanowię nad nim. Kto jest bowiem do Mnie podobny? Albo kto Mnie pozwie przed sąd? Który to pasterz ostoi się wobec Mnie? 45 Dlatego posłuchajcie zamiarów Pana, jakie powziął wobec Babilonu, i planów, jakie powziął co do ziemi chaldejskiej. Z całą pewnością zostaną wywleczone nawet najmniejsze owce; z całą pewnością ich pastwiska ogarnie na ich widok zgroza. 46 Na wieść o upadku Babilonu zadrży ziemia, krzyk się o tym rozlegnie wśród narodów.
Zagłada Babilonu
51 1 To mówi Pan: Oto sprowadzę na Babilon i na mieszkańców Chaldei* niszczący wiatr*. 2 Poślę do Babilonu tych, co przesiewają [zboże]*, i przesieją go, i spustoszą ziemię, bo się zewsząd zwrócą przeciw niemu w dniu klęski. 3 Niech żaden z łuczników nie napina swego łuku ani niech się nie przechwala swoim pancerzem! Nie oszczędzajcie jego młodzieży, zniszczcie całe jego wojsko! 4 Legną zabici w ziemi chaldejskiej, przebici na jej ulicach. 5 Bo nie owdowiał* ani Izrael, ani Juda po swoim Bogu, Panu Zastępów. Kraj zaś ich jest przepełniony winą wobec Świętego Izraela. 6 Uciekajcie ze środka Babilonu! Każdy niech ratuje swe życie! Nie gińcie z powodu jego grzechu! Nastał bowiem czas odwetu u Pana, daje On mu zapłatę za to, co uczynił. 7 Babilon był w ręku Pana złotym kielichem, upajającym całą ziemię. Jego wino piły wszystkie narody, dlatego w szał popadły*. 8 Niespodziewanie upadł i załamał się Babilon: podnieście nad nim lament! Weźcie balsam na jego ranę, może odzyska zdrowie. 9 Staraliśmy się Babilon uzdrowić, lecz się nie dał wyleczyć. Porzućmy go! Niech każdy idzie do swej ziemi! Albowiem sąd nad nim dosięga nieba i aż w obłoki się wznosi. 10 Ukazał Pan naszą sprawiedliwość. Chodźmy, głośmy na Syjonie dzieło Pana, Boga naszego! 11 Ostrzcie strzały, przygotowujcie tarcze! Pan pobudza ducha króla Medii*, bo jego zamiary dotyczą zniszczenia Babilonu; jest to zemsta Pana, zemsta za Jego świątynię. 12 * Podnieście znak przeciw murom Babilonu, wzmocnijcie straże! Postawcie posterunki, przygotujcie zasadzki! Jak bowiem postanowił Pan, tak wprowadza w czyn to, co ogłosił przeciw mieszkańcom Babilonu. 13 Ty, co mieszkasz nad wielkimi wodami, wielkie skarby posiadasz: nadszedł twój kres, dopełniła się twa miara. 14 Pan Zastępów przysiągł na swe imię*: Nieuchronnie napełnię ciebie ludźmi jak szarańczą, i podniosą nad tobą okrzyk wojenny. 15 * On uczynił ziemię swoją mocą, umocnił świat swoją mądrością i swoim rozumem rozpostarł niebo. 16 Na dźwięk Jego głosu huczą wody w niebie. On podnosi chmury z krańców ziemi, On czyni błyskawice, zapowiedzi deszczu, i wysyła wiatr z jego zbiorników. 17 Nierozumny pozostaje każdy człowiek bez wiedzy; wstydzić się musi bożka każdy złotnik, bo podobizny, jakie odlał, są kłamstwem i nie ma w nich tchnienia. 18 Są one nicością, tworem śmiesznym, zginą w czasie obrachunku z nimi. 19 Nie takim jest dziedzictwo Jakuba. Wszechświat bowiem On ukształtował. Izrael zaś jest szczepem Jego dziedzictwa, Pan Zastępów Jego imię.
O młocie Bożym i górze zagłady
20 Byłeś dla mnie młotem - narzędziem wojny. Miażdżyłem tobą narody, burzyłem tobą królestwa. 21 Miażdżyłem tobą konia i jeźdźca, miażdżyłem tobą wóz i jego woźnicę. 22 Miażdżyłem tobą męża i kobietę, miażdżyłem tobą starca i dziecko, miażdżyłem tobą młodzieńca i dziewicę. 23 Miażdżyłem tobą pasterza i jego trzodę, miażdżyłem tobą rolnika i jego zaprzęg, miażdżyłem tobą rządców i kierowników. 24 Odpłacę Babilonowi i wszystkim mieszkańcom Chaldei za wszystko zło wyrządzone Syjonowi na waszych oczach - wyrocznia Pana. 25 Oto Ja na ciebie, góro zagłady* - wyrocznia Pana - która wyniszczyłaś całą ziemię, wyciągnę na ciebie rękę i zepchnę cię ze skały, czyniąc cię górą płonącą. 26 Nie będą brać z ciebie kamienia węgielnego ani kamienia pod fundament, ale będziesz opuszczona na wieki, wyrocznia Pana.
Zdobycie Babilonu
27 Wznieście znaki w kraju! Dmijcie w trąby wśród narodów!* Do świętej wojny z nim przygotujcie narody! Zwołajcie przeciw niemu królestwo Ararat*, Minni* i Aszkenaz!* Ustanówcie przeciw niemu dowódcę, każcie sprowadzić konie, jak najeżoną szarańczę! 28 Do świętej wojny przeciw niemu przygotujcie narody, króla Medii, jego przywódców i wszystkich jego urzędników, całą ziemię, nad którą panuje. 29 Drży ziemia i dygoce, bo się wypełniły plany Pana na Babilonie, by obrócić ziemię babilońską w niezamieszkałe pustkowie. 30 Bohaterowie babilońscy odstąpili od walki, przebywają w warownych twierdzach. Wyczerpała się ich siła, stali się jak kobiety. Budynki jego uległy spaleniu, wyłamane zostały jego zasuwy. 31 Goniec zabiega drogę gońcowi, a posłaniec posłańcowi, by zawiadomić króla Babilonu, że zdobyte jest zewsząd jego miasto, 32 że przejścia są zajęte, umocnienia spalone ogniem, a wszyscy wojownicy porażeni strachem. 33 To bowiem mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela: Córa Babilonu jest jak klepisko, kiedy je ubijają*; już niedługo przyjdzie na nią czas żniwa.
Odwet Boży za zburzenie Jerozolimy i lamentacja
34 Pożarł mnie i wyniszczył Nabuchodonozor, król babiloński, następnie porzucił jak puste naczynie. Niby smok mnie pochłonął, wypełnił swe wnętrzności moimi rozkoszami, <wypędził mnie>*. 35 Mój ucisk i moja nędza - na Babilonie! - powie Mieszkanka Syjonu. Krew moja - na mieszkańcach Chaldei! - powie Jerozolima. 36 Dlatego to mówi Pan: Oto Ja będę bronił twej sprawy, dopełnię twojej zemsty: każę wyschnąć jego morzu, a źródłu jego zaniknąć. 37 * Babilon stanie się polem gruzów, siedliskiem szakali, przedmiotem zgrozy i drwin, pozbawionym mieszkańców. 38 Ryczą oni jak lwy w gromadzie, pomrukują niby młode lwiątka. 39 Gdy będą rozgrzani, przygotuję im ucztę, upoję ich tak, że będą oszołomieni: zasną wiecznym snem, by się już nie przebudzić - wyrocznia Pana. 40 Sprowadzę ich na rzeź jak jagnięta, jak barany wraz z kozłami. 41 Jakże została zdobyta <Szeszak>* i wzięta chluba całej ziemi? Jak się stał przedmiotem zgrozy Babilon wśród narodów? 42 * Wezbrało na Babilon morze, pokryła go nawałnica bałwanów. 43 Stały się jego miasta pustynią, ziemią bezwodną i stepem, gdzie nikt nie mieszka, ani nie przechodzi tamtędy żaden człowiek.
Przeciw Belowi
44 Ukarzę Bela* w Babilonie, wyrwę mu z paszczy, cokolwiek pochłonął. Narody nie będą napływać doń więcej, mur* Babilonu musi upaść. 45 Wyjdź, mój narodzie, spośród niego! Każdy niech ratuje swe życie przed żarem gniewu Pana! 46 Nie upadajcie na duchu ani się lękajcie wieści roznoszonej po kraju*. Jednego roku obiega ta wieść, po niej następnego roku wieść druga. Tymczasem w kraju gwałt panuje, władca zwraca się przeciw władcy. 47 Dlatego oto nadchodzą dni, kiedy ukarzę bożki Babilonu. Cały jego kraj okryje hańba, a wszyscy jego zabici będą leżeli pośrodku niego. 48 Wykrzykną radośnie nad Babilonem niebo i ziemia i wszystko, co jest w nich. Z północy bowiem ciągną przeciw niemu niszczyciele - wyrocznia Pana.
Odwet Boży na Babilonie
49 Również Babilon musi upaść za poległych Izraela, tak jak padli za Babilon polegli z całego kraju. 50 W drogę, którzy ocaleliście od miecza, nie zatrzymujcie się! Choć oddaleni, wspominajcie Pana, a Jerozolima niech będzie w waszej pamięci! 51 * «Zawstydzeni jesteśmy, bo usłyszeliśmy zniewagę, hańba okryła nasze oblicza, bo weszli obcy do świętych przybytków domu Pańskiego». 52 Dlatego oto nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy ukarzę jego bożki, a w całym kraju będą jęczeć ranni. 53 Bo gdyby nawet aż do nieba wynosił się Babilon i gdyby niedostępną uczynił butną swą potęgę, mimo to wyjdą ode Mnie jego pustoszyciele - wyrocznia Pana. 54 Słuchaj! Krzyk się rozlega z Babilonu i wielkie nieszczęście - z ziemi chaldejskiej. 55 Bo Pan pustoszy Babilon, sprawia, że znika zeń głośne wołanie. Huczą ich fale jak wielkie wody, rozlega się łoskot ich głosu. 56 Albowiem niszczyciel ciągnie na Babilon: jego bohaterowie zostaną pojmani, połamane ich łuki. Tak, Pan jest Bogiem odpłaty, odpłaca niezawodnie. 57 * Upoję ich przywódców i mędrców, jego rządców, urzędników i bohaterów; zapadną w wieczny sen, tak że się nie zbudzą - wyrocznia Króla, na imię Mu Pan Zastępów. 58 To mówi Pan Zastępów: Obszerny mur Babilonu* zwali się doszczętnie. Wysokie jego bramy spłoną w ogniu. Na próżno więc trudzą się narody, i z powodu ognia wysilają się ludy.
Groźba Jeremiasza wysłana do Babilonu
59 Polecenie, jakie powierzył prorok Jeremiasz Serajaszowi, synowi Neriasza*, synowi Machsejasza, gdy się ten udawał z królem judzkim Sedecjaszem do Babilonu w czwartym roku jego panowania; Serajasz był głównym kwatermistrzem. 60 Opisał zaś Jeremiasz w jednej księdze całe nieszczęście, jakie miało przyjść na Babilon, mianowicie wszystkie przepowiednie spisane przeciw Babilonowi. 61 Jeremiasz powiedział do Serajasza: «Gdy przybędziesz do Babilonu, postaraj się przeczytać publicznie wszystkie te słowa. 62 Powiesz zaś: Panie, Ty zapowiedziałeś o tym miejscu, że je zniszczysz, tak że zostanie bez mieszkańców, bez ludzi i bez bydła; pozostanie pustkowiem na wieki. 63 Gdy skończysz czytać tę księgę, przymocujesz do niej kamień i wrzucisz ją do Eufratu*, 64 mówiąc: Tak niech utonie Babilon, by już nie podniósł się z nieszczęścia, jakie na niego ześlę». Dotąd słowa Jeremiasza.


Przypisy

46,2 - Tj. w r. 605. Por. 2 Krl 23,29.33n. Następne wiersze zawierają ironiczną elegię na klęskę wojsk egipskich.
46,9 - Ludy mieszkające na terenie dzisiejszej Libii w Afryce.
46,13 - Trudno powiedzieć, o jakiej wyprawie myśli Jeremiasz. Nie chodzi zapewne o r. 601/600, kiedy Nabudochonozor mimo pewnych sukcesów musiał się wycofać z Egiptu; raczej zapowiada zwycięską kampanię z r. 568/567.
46,15 - W Memfis czczono jako boga byka Apisa, symbol mocy. Być może chodzi tu także o aluzję do faraona.
46,17 - Może Jeremiasz nawiązuje tu do hałaśliwej, lecz bezskutecznej interwencji Chofry na rzecz oblężonej Jerozolimy w latach 587/586.
46,20 - Nabuchodonozor.
46,25 - W No (czyli w Tebach) czczono Boga Amona. LXX opuszcza "faraona".
46,26 - Przepowiednie przeciw narodom obcym kończą się podobnie jak wiele proroctw przeciw Izraelowi i Judzie, akcentem pomyślnym.
46,27 - Por. Jr 30,10-11.
47,1 - Brak bliższych danych o dacie zdobycia Gazy (od północy!). Prawdopodobnie chodzi o jedną z wypraw faraona Neko.
47,4 - Tradycja biblijna łączy Filistynów z wyspą Kaftor (Kreta?) - por. Pwt 2,23; Am 9,7 - skąd przybyli.
47,5 - Niewielkie ich pozostałości mieszkały w okolicach filistyńskiego miasta Aszdod.
48,1 - "Nebo" jest nazwą góry i osiedla w Zajordaniu. "Cytadela" - prawdopodobnie określenie całego Moabu.
48,7 - Narodowe bóstwo Moabu.
48,8 - "Dolina" i "Równina" - bliżej nieznane części Moabu.
48,10 - Okrzyki z okresu świętej wojny prowadzonej przez Izraela o zdobycie Palestyny, zastosowane tu do zniszczenia Moabu.
48,11 - Porównania przedstawiające pomyślność i wolność od wojen Moabu.
48,13 - W Betel, sanktuarium państwa północnego, uprawiano kult schizmatycki, czcząc Jahwe pod postacią cielca.
48,17 - Symbole potężnego i trwałego królestwa.
48,20 - Rzeka wpływająca do Morza Martwego.
48,26 - Por. Jr 13,13nn; Jr 25,16.
48,27 - Na znak drwiny.
48,36 - Por. Iz 16,11 oraz Iz 15,17.
48,37 - Na znak żałoby.
48,39 - Na wspomnienie losu Moabu ogarnia ich zgroza.
48,40 - Zapowiedź sądu (por. Ez 17,3; Iz 46,11).
48,43 - Gra słów hebr., trudna do oddania w języku polskim. Por. Iz 24,17n.
48,45 - Tekst skażony, różnie poprawiany.
48,47 - Zob. przypis do Jr 46,26.
49,1 - Narodowe bóstwo Ammonitów.
49,4 - Glosa.
49,6 - Zob. przypis do Jr 46,26.
49,7 - Mędrcy edomiccy posiadali największy rozgłos na całym starożytnym Wschodzie.
49,8 - Tj. taką, jaka spotkała mieszkańców Edomu (por. Rdz 36,1).
49,9 - Por. Ab 5n.
49,12 - Por. Jr 25,28.
49,13 - Człowiek przysięga na Boga, ilekroć zaś Bóg składa przysięgę (antropomorfizm podkreślający niezawodność wypełnienia się zapowiedzi), czyni to na samego siebie lub na swoje życie.
49,14 - Por. Ab 1-4, który zawiera niemal dosłowne powtórzenie wierszy.
49,18 - Sodoma i Gomora wraz z miastami sąsiednimi, Adma i Seboim (por. Rdz 14,2), wymieniona jest w 50, 40; Am 4,11; Iz 13,19 jako przykład surowej kary Bożej.
49,19 - Zob. przypis do Jr 12,5.
49,20 - Uprowadzenie Edomu będzie całkowite.
49,22 - Por. Jr 48,40 i Ab 9.
49,23 - "Chamat" - miasto nad Orontesem graniczące z ziemią Kanaan, czyli Palestyną. "Arpad" - samodzielne miasto położone w pn. Syrii, dziś Tell-Rafad, ok. 30 km na pn. od Aleppo.
49,27 - Dynastia królewska w Damaszku.
49,28 - "Kedar" - ogólne określenie Beduinów - nomadów zamieszkujących pustynię za wschód i południe od Palestyny - por. Pwt 1,5; Ez 27,21; Ez 42,11; Iz 60,7. "Chasor" - nazwa niejasna, z pewnością różna od palestyńskiego miasta Hasor.
49,30 - Chodzi o wyprawę Nabuchodonozora w r. 599/598.
49,32 - Por. przypis do Jr 25,23.
49,34 - Zob. przypis do Jr 25,25.
49,39 - Por. przypis do Jr 46,26.
50,2 - "Bel" - bóstwo babilońskie, czczone specjalnie w Nippur. "Merodak" - czyli Marduk, naczelne bóstwo babilońskie. Chodzi o utratę znaczenia i wykazanie niemocy tych bóstw, albowiem Cyrus, zdobywca Babilonu, nie pohańbił ich, ale odniósł się do nich z wielkim szacunkiem.
50,3 - Prawdopodobnie chodzi o Medów, mieszkających na płn.-wsch. od Babilonu.
50,4 - Por. Jr 3,21 i Jr 31,9.
50,5 - O tym przymierzu mówi Jr 31,31-34.
50,6 - Przywódcy polityczni i religijni.
50,7 - Glosa.
50,9 - Zob. przypis do Jr 50,3.
50,11 - W Palestynie do młocki używano bydła, które przebiegało po zbożu rozłożonym na klepisku.
50,12 - Babilon.
50,17 - Aż do upadku imperium asyryjskiego król Judy był lennikiem króla Asyrii, państwo zaś Izraela zostało zniszczone jeszcze w r. 721. - "Połamał mu kości" - zniszczył i obalił państwo judzkie (587/586).
50,21 - "Meratajim" - ziemia leżąca u zbiegu Eufratu i Tygrysu. "Pekod" leżało na pograniczu z Elamem.
50,23 - Por. Jr 51,20-23; Iz 10,5; Iz 14,5.
50,27 - Prawdopodobnie najdzielniejszych wojowników.
50,28 - Żydzi powracający z niewoli.
50,33 - Uprowadzeni do Asyrii po upadku Samarii (r. 721) mieszkańcy państwa północnego oraz Judejczycy przebywający od r. 586 na wygnaniu w Babilonie.
50,35 - Czyli zagłada.
50,40 - Por. przypis do Jr 49,18.
50,41 - Por. Jr 6,22nn, gdzie Prorok opisuje w ten sposób Babilończyków. Teraz na zasadzie odwetu spotka ich kara z tej samej strony, z ręki potężniejszego nieprzyjaciela.
50,44 - Por. Jr 49,19nn.
51,1 - "Chaldei" - w tekście hebr. leb qamaj, co stanowi kryptonim Chaldejczyków typu "atbasz" - zob. przypis do Jr 25,26; "niszczący wiatr" - zob. Jr 4,11n; Jr 18,17; Iz 21,1.
51,2 - Por. Jr 15,7; Mt 3,12.
51,5 - Ścisły związek między Bogiem a narodem przedstawiony jest w całej księdze symbolicznie jako małżeństwo.
51,7 - Por. Jr 25,15-29.
51,11 - Rozumianej łącznie z Persją - por. Iz 13,11; Iz 21,2; Dn 6,9.13. Inni wyraz "Medii" uważają za glosę.
51,12 - Wezwanie do walki skierowane do Persów i Medów, nowego nieprzyjaciela z Północy.
51,14 - Por. przypis do Jr 49,13.
51,15 - (Jr 51,15-19) - Powtórzenie Jr 10,12-16.
51,25 - Babilon leżał w dolinie; chodzi o symbol panowania i zniszczenia.
51,27 - "Narodów" - por. Jr 4,5n; Jr 6,4. "Ararat" - Urartu nad jeziorem Van w Armenii. "Minni" i "Aszkenaz" - bliżej nieznane, por. jednak Rdz 10,3; 1 Krn 1,6.
51,33 - Przed żniwami przygotowywano starannie klepisko do omłotu zboża. Tak przygotowują się wrogowie, do zniszczenia miasta i wykonania miary gniewu Bożego.
51,34 - Glosa.
51,37 - Por. Jr 9,10.
51,41 - Glosa typu "atbasz" (zob. przypis do Jr 25,26).
51,42 - Dwa różne obrazy ukazujące zagładę Babilonu: zalanie bałwanami morskimi i obrócenie w bezludną i bezwodną pustynię.
51,44 - "Bela" - zob. przypis do Jr 50,2. "Mur" - słynny mur babiloński wewnętrzny i zewnętrzny nosił imię Bela.
51,46 - Słowa skierowane do zdezorientowanych wygnańców judzkich przebywających w Babilonie.
51,51 - Mówią wygnańcy.
51,57 - Por. Jr 51,39.
51,58 - Zob. przypis do Jr 51,44.
51,59 - Brat Barucha, sekretarza i przyjaciela Proroka. Sedecjasz udał się na czele delegacji do Babilonu, zapewne po odrzuceniu propozycji koalicji antybabilońskiej (Jr 27,3nn), by zapewnić Nabuchodonozora o swej lojalności.
51,63 - Czynność symboliczna.

Zobacz rozdział