Jr 50,1-51,64

PROROCTWO PRZECIW BABILONOWI
Upadek Babilonu
50 1 Słowo, jakie powiedział Pan o Babilonie, o ziemi chaldejskiej, za pośrednictwem Jeremiasza proroka: 2 Ogłoście wśród narodów i obwieszczajcie! Wznieście znak i głoście! Bez obsłonek mówcie: «Babilon zdobyty! Bel pohańbiony! Merodak rozbity!* Bóstwa ich są okryte hańbą, pokruszone zostały ich bałwany!» 3 Albowiem zbliża się przeciw niemu naród z północy*, który zamieni jego kraj w pustynię. Nie będzie w nim nikt zamieszkiwał: od człowieka aż do zwierzęcia [wszyscy] uciekną i odejdą. 4 W owych dniach i w owym czasie - wyrocznia Pana - przyjdą synowie Izraela wraz z synami Judy. Będą szli nieustannie z płaczem*, szukając Pana, swego Boga. 5 Będą się pytać o Syjon, zwrócą się na drogę ku niemu: «Chodźcie, połączmy się z Panem wiecznym Przymierzem, które nie ulegnie zapomnieniu»*. 6 Naród mój był trzodą zbłąkaną, ich pasterze* zaprowadzili ją na górskie manowce; chodzili z góry na górę, zapomnieli o swym legowisku. 7 Każdy, kto ich spotkał, pożerał ich. Nieprzyjaciele ich mówili: «Nie popełniamy występku, bo zgrzeszyli przeciw Panu, pastwisku sprawiedliwości, nadziei ich przodków, <Panu»>*. 8 Uciekajcie z Babilonu, uchodźcie z ziemi chaldejskiej, bądźcie jak barany na czele stada! 9 Oto bowiem wzbudzę i sprowadzę przeciw Babilonowi gromadę wielkich narodów; z ziemi północnej* wystąpią zbrojnie przeciw niemu, stamtąd go zdobędą. Strzały ich są podobne do strzał wprawnego łucznika: żadna z nich nie wraca bezskutecznie. 10 Chaldeja zostanie wydana na grabież, nasycą się wszyscy, co ją złupią - wyrocznia Pana.
Izrael oswobodzony
11 Tak, radujcie się, tak, cieszcie się, łupieżcy mojego dziedzictwa! Tak, skaczcie jak młócące jałowice* i rżyjcie jak źrebaki! 12 Bardzo jest zhańbiona wasza matka* i okryta wstydem wasza rodzicielka. Będzie ona ostatnią wśród narodów, pustynią, zeschłą ziemią i stepem. 13 Z powodu gniewu Pana pozostanie niezamieszkała, stanie się prawdziwą pustynią. Każdy, kto będzie przechodził obok Babilonu, zadziwi się wielce i zagwiżdże nad wszystkimi jego klęskami. 14 Rozstawcie się przeciw Babilonowi dokoła wszyscy, którzy napinacie łuki! Strzelajcie do niego, nie oszczędzajcie strzał, bo zgrzeszył przeciw Panu. 15 Podnieście wrzawę przeciw niemu dokoła! Poddał się. Runęły jego wieże obronne, przerwane zostały jego mury - taka jest zemsta Pana. Pomścijcie się nad nim! Postąpcie z nim tak, jak on postępował [z innymi]! 16 Wyniszczcie w Babilonie tych, co sieją, i tych, co chwytają za sierp w czas żniwa. W obliczu niszczycielskiego miecza każdy się zwróci do swego narodu, każdy uciekać będzie do swego kraju. 17 Zbłąkaną owcą był Izrael, lwy polowały na nią. Jako pierwszy pożerał go król asyryjski*, teraz zaś jako ostatni, Nabuchodonozor, król babiloński, połamał mu kości*. 18 Dlatego to mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela: «Oto ukarzę króla babilońskiego i jego kraj, tak jak ukarałem króla asyryjskiego. 19 Izraela zaś przyprowadzę znów do jego pastwisk i będzie się pasł na Karmelu i w Baszanie, a w górach Efraima i w Gileadzie się nasyci. 20 W owych dniach i w owym czasie - wyrocznia Pana - będą szukać winy Izraela, lecz jej nie będzie; grzechu Judy - ale go nie znajdą. Przebaczę bowiem tym, których zachowam przy życiu.
Sąd Boży nad Babilonem
21 Wyrusz przeciw ziemi Meratajim* i przeciw mieszkańcom Pekod*! Zniszcz i wytęp - wyrocznia Pana. Uczyń wszystko, jak ci rozkazałem. 22 Wrzawa wojenna w kraju i wielka klęska. 23 Jakże jest pobity i złamany młot* całej ziemi! Jakże się stał pustynią Babilon wśród narodów! 24 Zastawili na ciebie sidła i zostałeś w nie schwytany, Babilonie: ty zaś nie zauważyłeś tego. Znaleziono cię i pochwycono, boś wypowiedział wojnę przeciw Panu. 25 Pan otworzył swoją zbrojownię i wydobył narzędzia swego gniewu; dzieła musi dokonać Pan, Bóg Zastępów, w kraju chaldejskim. 26 Idźcie na niego zewsząd, otwórzcie jego spichlerze! Zgromadźcie go jak snopy, wyniszczcie go tak, by z niego nic nie pozostało. 27 Wybijcie wszystkie jego cielce*, niech idą na rzeź! Biada im, nadszedł bowiem ich dzień, czas ich kary. 28 Uwaga! Uchodźcy i niedobitki z ziemi babilońskiej* ogłaszają na Syjonie pomstę Pana, Boga naszego, pomstę za Jego świątynię. 29 Zwołajcie łuczników przeciw Babilonowi! Wy wszyscy, co napinacie łuki, rozbijcie obóz dokoła niego, by nie miał możności ucieczki. Odpłaćcie mu stosownie do jego postępków: wszystko, co on czynił, uczyńcie i jemu! Albowiem był zuchwały wobec Pana, wobec Świętego Izraela. 30 Dlatego padną jego młodzieńcy na jego placach, a tego dnia zginą wszyscy jego wojownicy - wyrocznia Pana. 31 Oto się zwracam ku tobie, zuchwalcze - wyrocznia Pana, Boga Zastępów - nadszedł bowiem twój dzień, czas twego nawiedzenia. 32 Potknie się zuchwalec i upadnie, nie będzie miał go kto podnieść. Podłożę ogień pod jego miasta, tak że pochłonie całą jego okolicę».
Niszczycielski miecz Pański
33 To mówi Pan Zastępów: Synowie Izraela cierpią ucisk, a wraz z nimi synowie Judy*. Wszyscy, co ich uprowadzili w niewolę, ich zatrzymują, nie pozwalając im odejść. 34 Lecz ich Oswobodziciel jest pełen mocy, Jego imię: Pan Zastępów, skutecznie będzie bronił ich sprawy. By zapewnić spokój ziemi, wprowadzi zamieszanie wśród mieszkańców Babilonu. 35 Miecz* na Chaldejczyków - wyrocznia Pana - na mieszkańców Babilonu, na jego przywódców oraz na jego mędrców. 36 Miecz na jego wróżbitów, by ich ogarnęło szaleństwo. Miecz na jego wojowników, by ich ogarnął popłoch. 37 Miecz na jego konie i na jego rydwany i na całą mieszaninę narodów, która się w nim znajduje. Miecz na jego skarby, by zostały zagrabione. 38 Miecz na jego wody, by wyschły. Jest to bowiem kraj bożków, pysznią się swymi straszydłami. 39 Dlatego zamieszkają tam zwierzęta stepowe i szakale; obiorą sobie siedzibę strusie. Nie będzie on nigdy więcej zamieszkały, ani nikt tam nie osiądzie na wieki wieków. 40 Tak jak wtedy, gdy Bóg zburzył Sodomę i Gomorę i sąsiednie miasta* - wyrocznia Pana - tak też nikt w nim nie będzie mieszkał, ani się nie osiedli w nim żaden człowiek.
Nieprzyjaciel z północy
41 * Oto nadchodzi naród z północy, naród wielki i liczni królowie powstają z krańców ziemi. 42 Łuk i miecz trzymają się w ręku, są okrutni i bez litości. Ich wrzawa jest jak szum morza, dosiadają koni, jak jeden mąż gotowi są do walki przeciw tobie, córo Babilonu! 43 Król babiloński usłyszał wieść o nich i opadły mu ręce, ogarnął go lęk, ból, niby rodzącą kobietę. 44 * Oto nadchodzi on jak lew z gęstwiny nadjordańskiej ku wiecznie zielonym pastwiskom. Tak, w mgnieniu oka wypędzę go stamtąd, a którego wybrałem, ustanowię nad nim. Kto jest bowiem do Mnie podobny? Albo kto Mnie pozwie przed sąd? Który to pasterz ostoi się wobec Mnie? 45 Dlatego posłuchajcie zamiarów Pana, jakie powziął wobec Babilonu, i planów, jakie powziął co do ziemi chaldejskiej. Z całą pewnością zostaną wywleczone nawet najmniejsze owce; z całą pewnością ich pastwiska ogarnie na ich widok zgroza. 46 Na wieść o upadku Babilonu zadrży ziemia, krzyk się o tym rozlegnie wśród narodów.
Zagłada Babilonu
51 1 To mówi Pan: Oto sprowadzę na Babilon i na mieszkańców Chaldei* niszczący wiatr*. 2 Poślę do Babilonu tych, co przesiewają [zboże]*, i przesieją go, i spustoszą ziemię, bo się zewsząd zwrócą przeciw niemu w dniu klęski. 3 Niech żaden z łuczników nie napina swego łuku ani niech się nie przechwala swoim pancerzem! Nie oszczędzajcie jego młodzieży, zniszczcie całe jego wojsko! 4 Legną zabici w ziemi chaldejskiej, przebici na jej ulicach. 5 Bo nie owdowiał* ani Izrael, ani Juda po swoim Bogu, Panu Zastępów. Kraj zaś ich jest przepełniony winą wobec Świętego Izraela. 6 Uciekajcie ze środka Babilonu! Każdy niech ratuje swe życie! Nie gińcie z powodu jego grzechu! Nastał bowiem czas odwetu u Pana, daje On mu zapłatę za to, co uczynił. 7 Babilon był w ręku Pana złotym kielichem, upajającym całą ziemię. Jego wino piły wszystkie narody, dlatego w szał popadły*. 8 Niespodziewanie upadł i załamał się Babilon: podnieście nad nim lament! Weźcie balsam na jego ranę, może odzyska zdrowie. 9 Staraliśmy się Babilon uzdrowić, lecz się nie dał wyleczyć. Porzućmy go! Niech każdy idzie do swej ziemi! Albowiem sąd nad nim dosięga nieba i aż w obłoki się wznosi. 10 Ukazał Pan naszą sprawiedliwość. Chodźmy, głośmy na Syjonie dzieło Pana, Boga naszego! 11 Ostrzcie strzały, przygotowujcie tarcze! Pan pobudza ducha króla Medii*, bo jego zamiary dotyczą zniszczenia Babilonu; jest to zemsta Pana, zemsta za Jego świątynię. 12 * Podnieście znak przeciw murom Babilonu, wzmocnijcie straże! Postawcie posterunki, przygotujcie zasadzki! Jak bowiem postanowił Pan, tak wprowadza w czyn to, co ogłosił przeciw mieszkańcom Babilonu. 13 Ty, co mieszkasz nad wielkimi wodami, wielkie skarby posiadasz: nadszedł twój kres, dopełniła się twa miara. 14 Pan Zastępów przysiągł na swe imię*: Nieuchronnie napełnię ciebie ludźmi jak szarańczą, i podniosą nad tobą okrzyk wojenny. 15 * On uczynił ziemię swoją mocą, umocnił świat swoją mądrością i swoim rozumem rozpostarł niebo. 16 Na dźwięk Jego głosu huczą wody w niebie. On podnosi chmury z krańców ziemi, On czyni błyskawice, zapowiedzi deszczu, i wysyła wiatr z jego zbiorników. 17 Nierozumny pozostaje każdy człowiek bez wiedzy; wstydzić się musi bożka każdy złotnik, bo podobizny, jakie odlał, są kłamstwem i nie ma w nich tchnienia. 18 Są one nicością, tworem śmiesznym, zginą w czasie obrachunku z nimi. 19 Nie takim jest dziedzictwo Jakuba. Wszechświat bowiem On ukształtował. Izrael zaś jest szczepem Jego dziedzictwa, Pan Zastępów Jego imię.
O młocie Bożym i górze zagłady
20 Byłeś dla mnie młotem - narzędziem wojny. Miażdżyłem tobą narody, burzyłem tobą królestwa. 21 Miażdżyłem tobą konia i jeźdźca, miażdżyłem tobą wóz i jego woźnicę. 22 Miażdżyłem tobą męża i kobietę, miażdżyłem tobą starca i dziecko, miażdżyłem tobą młodzieńca i dziewicę. 23 Miażdżyłem tobą pasterza i jego trzodę, miażdżyłem tobą rolnika i jego zaprzęg, miażdżyłem tobą rządców i kierowników. 24 Odpłacę Babilonowi i wszystkim mieszkańcom Chaldei za wszystko zło wyrządzone Syjonowi na waszych oczach - wyrocznia Pana. 25 Oto Ja na ciebie, góro zagłady* - wyrocznia Pana - która wyniszczyłaś całą ziemię, wyciągnę na ciebie rękę i zepchnę cię ze skały, czyniąc cię górą płonącą. 26 Nie będą brać z ciebie kamienia węgielnego ani kamienia pod fundament, ale będziesz opuszczona na wieki, wyrocznia Pana.
Zdobycie Babilonu
27 Wznieście znaki w kraju! Dmijcie w trąby wśród narodów!* Do świętej wojny z nim przygotujcie narody! Zwołajcie przeciw niemu królestwo Ararat*, Minni* i Aszkenaz!* Ustanówcie przeciw niemu dowódcę, każcie sprowadzić konie, jak najeżoną szarańczę! 28 Do świętej wojny przeciw niemu przygotujcie narody, króla Medii, jego przywódców i wszystkich jego urzędników, całą ziemię, nad którą panuje. 29 Drży ziemia i dygoce, bo się wypełniły plany Pana na Babilonie, by obrócić ziemię babilońską w niezamieszkałe pustkowie. 30 Bohaterowie babilońscy odstąpili od walki, przebywają w warownych twierdzach. Wyczerpała się ich siła, stali się jak kobiety. Budynki jego uległy spaleniu, wyłamane zostały jego zasuwy. 31 Goniec zabiega drogę gońcowi, a posłaniec posłańcowi, by zawiadomić króla Babilonu, że zdobyte jest zewsząd jego miasto, 32 że przejścia są zajęte, umocnienia spalone ogniem, a wszyscy wojownicy porażeni strachem. 33 To bowiem mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela: Córa Babilonu jest jak klepisko, kiedy je ubijają*; już niedługo przyjdzie na nią czas żniwa.
Odwet Boży za zburzenie Jerozolimy i lamentacja
34 Pożarł mnie i wyniszczył Nabuchodonozor, król babiloński, następnie porzucił jak puste naczynie. Niby smok mnie pochłonął, wypełnił swe wnętrzności moimi rozkoszami, <wypędził mnie>*. 35 Mój ucisk i moja nędza - na Babilonie! - powie Mieszkanka Syjonu. Krew moja - na mieszkańcach Chaldei! - powie Jerozolima. 36 Dlatego to mówi Pan: Oto Ja będę bronił twej sprawy, dopełnię twojej zemsty: każę wyschnąć jego morzu, a źródłu jego zaniknąć. 37 * Babilon stanie się polem gruzów, siedliskiem szakali, przedmiotem zgrozy i drwin, pozbawionym mieszkańców. 38 Ryczą oni jak lwy w gromadzie, pomrukują niby młode lwiątka. 39 Gdy będą rozgrzani, przygotuję im ucztę, upoję ich tak, że będą oszołomieni: zasną wiecznym snem, by się już nie przebudzić - wyrocznia Pana. 40 Sprowadzę ich na rzeź jak jagnięta, jak barany wraz z kozłami. 41 Jakże została zdobyta <Szeszak>* i wzięta chluba całej ziemi? Jak się stał przedmiotem zgrozy Babilon wśród narodów? 42 * Wezbrało na Babilon morze, pokryła go nawałnica bałwanów. 43 Stały się jego miasta pustynią, ziemią bezwodną i stepem, gdzie nikt nie mieszka, ani nie przechodzi tamtędy żaden człowiek.
Przeciw Belowi
44 Ukarzę Bela* w Babilonie, wyrwę mu z paszczy, cokolwiek pochłonął. Narody nie będą napływać doń więcej, mur* Babilonu musi upaść. 45 Wyjdź, mój narodzie, spośród niego! Każdy niech ratuje swe życie przed żarem gniewu Pana! 46 Nie upadajcie na duchu ani się lękajcie wieści roznoszonej po kraju*. Jednego roku obiega ta wieść, po niej następnego roku wieść druga. Tymczasem w kraju gwałt panuje, władca zwraca się przeciw władcy. 47 Dlatego oto nadchodzą dni, kiedy ukarzę bożki Babilonu. Cały jego kraj okryje hańba, a wszyscy jego zabici będą leżeli pośrodku niego. 48 Wykrzykną radośnie nad Babilonem niebo i ziemia i wszystko, co jest w nich. Z północy bowiem ciągną przeciw niemu niszczyciele - wyrocznia Pana.
Odwet Boży na Babilonie
49 Również Babilon musi upaść za poległych Izraela, tak jak padli za Babilon polegli z całego kraju. 50 W drogę, którzy ocaleliście od miecza, nie zatrzymujcie się! Choć oddaleni, wspominajcie Pana, a Jerozolima niech będzie w waszej pamięci! 51 * «Zawstydzeni jesteśmy, bo usłyszeliśmy zniewagę, hańba okryła nasze oblicza, bo weszli obcy do świętych przybytków domu Pańskiego». 52 Dlatego oto nadchodzą dni - wyrocznia Pana - kiedy ukarzę jego bożki, a w całym kraju będą jęczeć ranni. 53 Bo gdyby nawet aż do nieba wynosił się Babilon i gdyby niedostępną uczynił butną swą potęgę, mimo to wyjdą ode Mnie jego pustoszyciele - wyrocznia Pana. 54 Słuchaj! Krzyk się rozlega z Babilonu i wielkie nieszczęście - z ziemi chaldejskiej. 55 Bo Pan pustoszy Babilon, sprawia, że znika zeń głośne wołanie. Huczą ich fale jak wielkie wody, rozlega się łoskot ich głosu. 56 Albowiem niszczyciel ciągnie na Babilon: jego bohaterowie zostaną pojmani, połamane ich łuki. Tak, Pan jest Bogiem odpłaty, odpłaca niezawodnie. 57 * Upoję ich przywódców i mędrców, jego rządców, urzędników i bohaterów; zapadną w wieczny sen, tak że się nie zbudzą - wyrocznia Króla, na imię Mu Pan Zastępów. 58 To mówi Pan Zastępów: Obszerny mur Babilonu* zwali się doszczętnie. Wysokie jego bramy spłoną w ogniu. Na próżno więc trudzą się narody, i z powodu ognia wysilają się ludy.
Groźba Jeremiasza wysłana do Babilonu
59 Polecenie, jakie powierzył prorok Jeremiasz Serajaszowi, synowi Neriasza*, synowi Machsejasza, gdy się ten udawał z królem judzkim Sedecjaszem do Babilonu w czwartym roku jego panowania; Serajasz był głównym kwatermistrzem. 60 Opisał zaś Jeremiasz w jednej księdze całe nieszczęście, jakie miało przyjść na Babilon, mianowicie wszystkie przepowiednie spisane przeciw Babilonowi. 61 Jeremiasz powiedział do Serajasza: «Gdy przybędziesz do Babilonu, postaraj się przeczytać publicznie wszystkie te słowa. 62 Powiesz zaś: Panie, Ty zapowiedziałeś o tym miejscu, że je zniszczysz, tak że zostanie bez mieszkańców, bez ludzi i bez bydła; pozostanie pustkowiem na wieki. 63 Gdy skończysz czytać tę księgę, przymocujesz do niej kamień i wrzucisz ją do Eufratu*, 64 mówiąc: Tak niech utonie Babilon, by już nie podniósł się z nieszczęścia, jakie na niego ześlę». Dotąd słowa Jeremiasza.


Przypisy

50,2 - "Bel" - bóstwo babilońskie, czczone specjalnie w Nippur. "Merodak" - czyli Marduk, naczelne bóstwo babilońskie. Chodzi o utratę znaczenia i wykazanie niemocy tych bóstw, albowiem Cyrus, zdobywca Babilonu, nie pohańbił ich, ale odniósł się do nich z wielkim szacunkiem.
50,3 - Prawdopodobnie chodzi o Medów, mieszkających na płn.-wsch. od Babilonu.
50,4 - Por. Jr 3,21 i Jr 31,9.
50,5 - O tym przymierzu mówi Jr 31,31-34.
50,6 - Przywódcy polityczni i religijni.
50,7 - Glosa.
50,9 - Zob. przypis do Jr 50,3.
50,11 - W Palestynie do młocki używano bydła, które przebiegało po zbożu rozłożonym na klepisku.
50,12 - Babilon.
50,17 - Aż do upadku imperium asyryjskiego król Judy był lennikiem króla Asyrii, państwo zaś Izraela zostało zniszczone jeszcze w r. 721. - "Połamał mu kości" - zniszczył i obalił państwo judzkie (587/586).
50,21 - "Meratajim" - ziemia leżąca u zbiegu Eufratu i Tygrysu. "Pekod" leżało na pograniczu z Elamem.
50,23 - Por. Jr 51,20-23; Iz 10,5; Iz 14,5.
50,27 - Prawdopodobnie najdzielniejszych wojowników.
50,28 - Żydzi powracający z niewoli.
50,33 - Uprowadzeni do Asyrii po upadku Samarii (r. 721) mieszkańcy państwa północnego oraz Judejczycy przebywający od r. 586 na wygnaniu w Babilonie.
50,35 - Czyli zagłada.
50,40 - Por. przypis do Jr 49,18.
50,41 - Por. Jr 6,22nn, gdzie Prorok opisuje w ten sposób Babilończyków. Teraz na zasadzie odwetu spotka ich kara z tej samej strony, z ręki potężniejszego nieprzyjaciela.
50,44 - Por. Jr 49,19nn.
51,1 - "Chaldei" - w tekście hebr. leb qamaj, co stanowi kryptonim Chaldejczyków typu "atbasz" - zob. przypis do Jr 25,26; "niszczący wiatr" - zob. Jr 4,11n; Jr 18,17; Iz 21,1.
51,2 - Por. Jr 15,7; Mt 3,12.
51,5 - Ścisły związek między Bogiem a narodem przedstawiony jest w całej księdze symbolicznie jako małżeństwo.
51,7 - Por. Jr 25,15-29.
51,11 - Rozumianej łącznie z Persją - por. Iz 13,11; Iz 21,2; Dn 6,9.13. Inni wyraz "Medii" uważają za glosę.
51,12 - Wezwanie do walki skierowane do Persów i Medów, nowego nieprzyjaciela z Północy.
51,14 - Por. przypis do Jr 49,13.
51,15 - (Jr 51,15-19) - Powtórzenie Jr 10,12-16.
51,25 - Babilon leżał w dolinie; chodzi o symbol panowania i zniszczenia.
51,27 - "Narodów" - por. Jr 4,5n; Jr 6,4. "Ararat" - Urartu nad jeziorem Van w Armenii. "Minni" i "Aszkenaz" - bliżej nieznane, por. jednak Rdz 10,3; 1 Krn 1,6.
51,33 - Przed żniwami przygotowywano starannie klepisko do omłotu zboża. Tak przygotowują się wrogowie, do zniszczenia miasta i wykonania miary gniewu Bożego.
51,34 - Glosa.
51,37 - Por. Jr 9,10.
51,41 - Glosa typu "atbasz" (zob. przypis do Jr 25,26).
51,42 - Dwa różne obrazy ukazujące zagładę Babilonu: zalanie bałwanami morskimi i obrócenie w bezludną i bezwodną pustynię.
51,44 - "Bela" - zob. przypis do Jr 50,2. "Mur" - słynny mur babiloński wewnętrzny i zewnętrzny nosił imię Bela.
51,46 - Słowa skierowane do zdezorientowanych wygnańców judzkich przebywających w Babilonie.
51,51 - Mówią wygnańcy.
51,57 - Por. Jr 51,39.
51,58 - Zob. przypis do Jr 51,44.
51,59 - Brat Barucha, sekretarza i przyjaciela Proroka. Sedecjasz udał się na czele delegacji do Babilonu, zapewne po odrzuceniu propozycji koalicji antybabilońskiej (Jr 27,3nn), by zapewnić Nabuchodonozora o swej lojalności.
51,63 - Czynność symboliczna.

Zobacz rozdział