Przypisy

6,3 - Ta wzruszająca skarga znalazła zastosowanie w tak zwanych Improperiach Wielkiego Piątku, by wyrazić uczucia cierpiącego Zbawiciela; była także jedną z biblijnych podstaw ustanowienia nabożeństwa do Najświętszego Serca Jezusa.
6,4 - Por. Lb 12; 1 Sm 12,6.
6,5 - "Balak" - por. Lb 22-24; "Szittim" - ostatni obóz Izraelitów przed przejściem Jordanu (Joz 3,1); "Gilgal" - pierwszy obóz po cudownej przeprawie (Joz 4,20); "zbawcze dzieła", dosł.: "sprawiedliwości", chodzi tu o sprawiedliwość zbawczą Boga (Mi 7,9; Iz 45,21; Iz 46,13; Iz 51,5; Iz 56,1; Ps 36[35],7; Ps 98[97],2 itd.).
6,7 - Na skargę Jahwe przeciw ludowi swemu odpowiada jeden z wiernych (przez co podkreślony jest aspekt osobisty religii), wyrażając gotowość złożenia Bogu w ofierze swego syna pierworodnego. Jest to albo reminiscencja ofiarności Abrahama, albo może rezygnacja z przywileju wykupu pierworodnych od służby w świątyni, którzy prawnie należeli do Boga (Wj 13,2). Ofiary z ludzi były zabronione Prawem (Kpł 18,21; Kpł 20,2).
6,8 - Prz 15,8n; Koh 12,13; Iz 30,15; Am 5,24; Oz 2,21.
6,9 - Inni tłum.: "Słuchajcie, szczepie i ty, który go zebrałeś" lub popr.: "i zgromadzenie miasta".