1 ¹ Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla izraelskiego, [podane po to], ² by mądrość* osiągnąć i karność, pojąć słowa rozumne, ³ zdobyć staranne wychowanie: prawość, rzetelność, uczciwość; ⁴ prostaczkom udzielić rozwagi, a młodym - rozsądku i wiedzy. ⁵ Mądry, słuchając, pomnaża swą wiedzę, rozumny nabywa biegłości: ⁶ jak pojąć przysłowie i zdanie, słowa i zagadki mędrców. ⁷ Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska*, lecz głupcy odrzucają mądrość i karność. ⁸ Synu mój, słuchaj napomnień ojca i nie odrzucaj nauk swej matki, ⁹ gdyż one ci są wieńcem powabnym dla głowy i naszyjnikiem cennym dla szyi. ¹⁰ Kiedy cię, synu, wabią grzesznicy, nie waż się iść, ¹¹ choćby rzekli: «Pójdź z nami! Zasadźmy się na cichych!* Bez powodu czyhajmy na czystych! ¹² Jak Szeol wchłoniemy ich żywych i zdrowych tak jak schodzących do grobu. ¹³ Znajdziemy wszelkie kosztowności i napełnimy domy swe łupem. ¹⁴ Przyłącz swój los do naszej wspólnoty, jedna sakwa niech łączy nas wszystkich!» ¹⁵ Synu mój, nie chodź ich drogą, przed ścieżką ich strzeż swojej stopy, ¹⁶ gdyż nogi ich pędzą do zbrodni, śpieszno im: krew chcą wytoczyć. ¹⁷ Lecz próżno ich sieć zarzucona, na oczach wszelkiego ptactwa. ¹⁸ Na własną krew raczej czyhają, czatują na swoje życie, ¹⁹ bo taki jest los chciwych zysku: zabiera on własne ich życie. ²⁰ Mądrość* woła na ulicach, na placach głos swój podnosi; ²¹ nawołuje na drogach zgiełkliwych, w bramach miejskich przemawia: ²² «Dokądże głupcy mają kochać głupotę, szydercy miłować szyderstwo, a nierozumni pogardzać nauką? ²³ Powróćcie do moich upomnień, udzielę wam ducha mojego, nauczę was moich zaleceń. ²⁴ Ponieważ prosiłam, lecz wyście nie dbali, rękę podałam, a nikt nie zważał, ²⁵ gardziliście każdą mą radą, nie chcieliście moich upomnień: ²⁶ więc i ja waszą klęskę wyszydzę, zadrwię sobie z waszej bojaźni, ²⁷ gdy bojaźń nadciągnie jak burza, a wasza zagłada jak wicher, gdy spotka was ucisk i boleść. ²⁸ Wtedy będą mnie prosić - lecz ja nie odpowiem, i szukać - lecz mnie nie znajdą*, ²⁹ gdyż wiedzy nienawidzili, gardzili bojaźnią Pańską, ³⁰ nie poszli za mymi radami, zlekceważyli moje napomnienie; ³¹ spożyją owoce swej drogi, nasycą się swymi radami; ³² odstępstwo prostaków uśmierci ich, bezmyślność niemądrych ich zgubi. ³³ Kto słucha mnie - osiągnie spokój, wytchnienie - bez obawy nieszczęścia».
2 ¹ Jeśli, synu, nauki* me przyjmiesz i zachowasz u siebie wskazania, ² ku mądrości nachylisz swe ucho, ku roztropności nakłonisz swe serce, ³ tak, jeśli wezwiesz rozsądek, przywołasz donośnie rozwagę, ⁴ jeśli szukać jej poczniesz jak srebra i pożądać jej będziesz jak skarbów - ⁵ to bojaźń Pańską zrozumiesz, osiągniesz znajomość Boga. ⁶ Bo Pan udziela mądrości, z ust Jego - wiedza, roztropność: ⁷ dla prawych On chowa swą pomoc, On - tarczą żyjącym uczciwie. ⁸ On strzeże* ścieżek prawości, ochrania drogi pobożnych. ⁹ Wtedy sprawiedliwość pojmiesz i prawość, i rzetelność - i każdą dobrą ścieżkę, ¹⁰ gdyż mądrość zagości w twym sercu, wiedza ucieszy twą duszę. ¹¹ Rozwaga pilnować cię będzie, roztropność na straży twej stanie. ¹² Ustrzeże cię od drogi występku, od ludzi mówiących przewrotnie, ¹³ co opuścili ścieżki prawości, by chodzić mrocznymi drogami - ¹⁴ radością ich czynić nieprawość, ze zła, przewrotności się cieszą, ¹⁵ bo drogi ich pełne są fałszu i błądzą po swoich ścieżkach. ¹⁶ Aby cię ustrzec przed cudzą żoną*, przed obcą, co mowę ma gładką, ¹⁷ co przyjaciela młodości rzuciła, Bożego przymierza niepomna. ¹⁸ Już dom jej ku śmierci się chyli, ku cieniom [Szeolu] jej droga: ¹⁹ każdy, kto idzie do niej, nie wraca, nie odnajdzie ścieżek życia. ²⁰ Dlatego będziesz iść drogą prawych, trzymać się ścieżek uczciwych; ²¹ gdyż ludzie prawi ziemię* posiądą, uczciwi rozmnożą się na niej; ²² nieprawych wygładzą z ziemi, z korzeniami wyrwie się przewrotnych.
3 ¹ Synu mój, nie zapomnij mych nauk, twoje serce niech strzeże nakazów, ² bo wiele dni i lat życia i pełnię ci szczęścia przyniosą: ³ Niech miłość i wierność cię strzeże; przymocuj je sobie do szyi, na tablicy serca je zapisz, ⁴ a znajdziesz życzliwość i łaskę w oczach Boga i ludzi. ⁵ Z całego serca Bogu zaufaj, nie polegaj na swoim rozsądku, ⁶ myśl o Nim na każdej drodze, a On twe ścieżki wyrówna. ⁷ Nie bądź mądrym we własnych oczach, Boga się bój, zła unikaj: ⁸ to ciału zapewni zdrowie, a pokrzepienie twym kościom. ⁹ Czcij Pana [ofiarą] z twego mienia i pierwocinami całego dochodu, ¹⁰ a twoje spichrze napełnią się zbożem i tłocznie przeleją się moszczem. ¹¹ Upomnieniem Pańskim nie gardź, mój synu, nie odrzucaj ze wstrętem strofowań*. ¹² Bowiem karci Pan, kogo miłuje, jak ojciec syna, którego lubi. ¹³ Szczęśliwy, kto mądrość osiągnął, mąż, który nabył rozwagi: ¹⁴ bo lepiej ją posiąść niż srebro, ją raczej nabyć niż złoto, ¹⁵ zdobycie jej lepsze od pereł, nie równe jej żadne klejnoty. ¹⁶ W prawicy swej trzyma ona dni długie, w lewicy - bogactwo, pomyślność; ¹⁷ jej drogi drogami miłymi, ku szczęściu wiodą wszystkie jej ścieżki. ¹⁸ Dla tego, co strzeże jej, drzewem jest życia, a kto się jej trzyma - szczęśliwy. ¹⁹ Pan umocnił ziemię mądrością, niebiosa utwierdził rozumem. ²⁰ Przez Jego wiedzę wytrysły odmęty, a rosę spuszczają obłoki. ²¹ * Przezorności, rozwagi, strzeż, mój synu, niech one ci z oczu nie schodzą, ²² a życiem twej duszy się staną, wdzięczną ozdobą dla szyi. ²³ I drogą swą pójdziesz bezpiecznie, bo noga się twoja nie potknie; ²⁴ gdy spoczniesz*, nie zaznasz trwogi, zaśniesz, a sen twój będzie przyjemny. ²⁵ Nagły strach cię nie przerazi ni klęska, gdy dotknie przewrotnych; ²⁶ bo z tobą jest Pan, przed sidłem twą nogę ochroni. ²⁷ Pracownikom nie odmawiaj zapłaty, gdy masz możność działania*. ²⁸ Nie mów bliźniemu*: «Idź sobie, przyjdź później, dam jutro» - gdy możesz dać zaraz. ²⁹ Nie spiskuj przeciw bliźniemu, gdy mieszka przy tobie beztrosko. ³⁰ Niesłusznie nie sprzeczaj się z nikim, o ile ci zła nie wyrządził. ³¹ Nie zazdrość krzywdzicielowi, nie skłaniaj się ku jego drogom, ³² bo Pan się brzydzi przewrotnym, a z wiernymi obcuje przyjaźnie. ³³ Przekleństwo Pańskie na domu występnego, On błogosławi mieszkanie uczciwych; ³⁴ On się naśmiewa z szyderców, a pokornym udziela swej łaski. ³⁵ Mądrzy dostąpią chwały, udziałem głupich jest hańba.
4 ¹ Słuchajcie, synowie, rad ojca, by poznać mądrość, zważajcie! ² Udzielam wam cennej nauki: nie gardźcie mym pouczeniem, ³ bo i ja byłem synem u ojca, kochanym, jedynym dla matki, ⁴ a tymi słowami mnie uczył: «Niech będą w tym sercu zamknięte wskazania, strzeż mych nakazów, byś żył; ⁵ nabywaj mądrości, nabywaj rozwagi, nie zapominaj słów moich ust! ⁶ Nie gardź nią, bo ciebie ocali, ukochaj ją, będzie cię strzegła. ⁷ Podstawą mądrości: zdobywaj mądrość, za wszystko, co masz, mądrości nabywaj!* ⁸ Ceń ją, a czcią cię otoczy, okryje cię sławą, gdy ją posiądziesz; ⁹ włoży ci wieniec wdzięczny na głowę, obdarzy zaszczytną koroną». ¹⁰ Posłuchaj, synu, przyjmij moje słowa, a życie się twoje przedłuży. ¹¹ Poprowadzę cię drogą mądrości, ścieżkami prawości powiodę. ¹² Gdy pójdziesz nią - kroki twe będą swobodne, i choćbyś biegł, nie potkniesz się. ¹³ Słuchaj nauki i nie gardź nią, strzeż jej, gdyż ona twym życiem. ¹⁴ Nie wstępuj na ścieżkę grzeszników, nie wchodź na drogę złych ludzi; ¹⁵ unikaj jej, na nią nie wkraczaj, omiń ją, odwróć się od niej! ¹⁶ Bo nie zasną, gdy czegoś nie zbroją, sen ich odleci, gdy nie zaszkodzą, ¹⁷ bo jedzą chleb nieprawości i piją wino przemocy. ¹⁸ Ścieżka prawych - to światło poranne, wschodzi - wzrasta aż do południa; ¹⁹ droga grzeszników jak gęsty mrok, nie wiedzą, o co się potkną. ²⁰ Zważaj, synu, na moje słowa, do uwag mych nakłoń swe ucho; ²¹ niech one nie schodzą ci z oczu, przechowuj je pilnie w swym sercu; ²² bo życiem są dla tych, co je otrzymali, lekarstwem całego ich ciała. ²³ Z całą pilnością strzeż swego serca, bo życie ma tam swoje źródło*. ²⁴ Fałszu ust się wystrzegaj, od warg przewrotnych bądź z dala! ²⁵ Twe oczy niech patrzą na wprost, przed siebie kieruj powieki. ²⁶ Uważaj, gdzie krok masz postawić, i wszystkie twe drogi niech będą pewne. ²⁷ Nie zbaczaj na lewo i prawo, odwróć swą nogę od złego!*
5 ¹ Ku mojej mądrości zwróć się, mój synu, ku mojej rozwadze nakłoń swe ucho, ² abyś zachował roztropność, twe usta niech strzegą rozsądku! ³ Bo miód wycieka z warg obcej*, podniebienie jej gładkie jak olej, ⁴ lecz w końcu będzie gorzka niby piołun i ostra jak miecz obosieczny. ⁵ Jej nogi zstępują ku śmierci, do Szeolu* zmierzają jej kroki, ⁶ byś nie ujrzał drogi życia, jej ścieżki wiją się niedostrzegalnie*. ⁷ Więc teraz, mój synu, posłuchaj: nie odstępuj od moich pouczeń; ⁸ idź drogą swą od niej daleko, pod drzwi jej domu nie podchodź, ⁹ byś obcym swej sławy nie oddał, a lat swych okrutnikowi, ¹⁰ by z pracy twej inni nie tyli, by mienie twe nie szło w dom obcy. ¹¹ Na końcu przyjdzie ci wzdychać, gdy ciało i siły wyczerpiesz. ¹² Powiesz: «Nie cierpiałem upomnień - nauką wzgardziło moje serce, ¹³ nie dbałem na głos wychowawców, nie dawałem posłuchu nauczającym mnie; ¹⁴ o włos, a popadłbym w wielkie nieszczęście pośród rady i zgromadzenia». ¹⁵ Pij wodę z własnej cysterny*, tę, która płynie z twej studni. ¹⁶ Na zewnątrz mają bić twoje źródła? Tworzyć na placach strumienie? ¹⁷ Niech służy dla ciebie samego, a nie innym wraz z tobą; ¹⁸ niech źródło twe świętym* zostanie, znajduj radość w żonie młodości. ¹⁹ Przemiła to łania i wdzięczna kozica*, jej piersią upajaj się zawsze, w miłości jej stale czuj rozkosz! ²⁰ Po cóż, mój synu, upajać się obcą i obejmować piersi nieznanej? ²¹ Bo drogi ludzkie - przed oczyma Pana, On widzi wszystkie ich ścieżki. ²² Gdy grzesznym nieprawość owładnie, trzymają go więzy występku. ²³ Umrze on z braku nauki, pobłądzi z ogromu głupoty.
6 ¹ Gdy za bliźniego ręczyłeś, mój synu, gdy za obcego* ręką świadczyłeś - ² słowami swych ust się związałeś, mową warg własnych jesteś schwytany. ³ Uwolnij się, uczyń to, synu, boś dostał się w ręce bliźniego: idź, biegnij* i na bliźniego nalegaj; ⁴ oczom swym zamknąć się nie daj, powiekom nie dozwól odpocząć; ⁵ jak gazela wyrwij się z ręki, jak ptaszek z potrzasku ptasznika. ⁶ Do mrówki się udaj, leniwcze, patrz na jej drogi - bądź mądry: ⁷ nie znajdziesz u niej zwierzchnika ni stróża żadnego, ni pana, ⁸ a w lecie gromadzi swą żywność i zbiera swój pokarm we żniwa. ⁹ Jak długo, leniwcze, chcesz leżeć? A kiedyż ze snu powstaniesz? ¹⁰ Trochę snu i trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć: ¹¹ a przyjdzie na ciebie nędza jak włóczęga i niedostatek - jak biedak żebrzący*. ¹² Człowiekiem nikczemnym jest i nicponiem: kto chodzi z kłamstwem na ustach, ¹³ oczyma strzela, szurga nogami, palcami swymi wskazuje; ¹⁴ a w sercu podstęp ukrywa, stale przemyśliwa zło, jest podnietą do kłótni. ¹⁵ Dlatego nagle zagłada nań przyjdzie: w mgnieniu oka zniszczony - i nieodwracalnie. ¹⁶ * Tych sześć rzeczy w nienawiści ma Pan, a siedem budzi u Niego odrazę: ¹⁷ wyniosłe oczy, kłamliwy język, ręce, co krew niewinną wylały, ¹⁸ serce knujące złe plany, nogi, co biegną prędko do zbrodni, ¹⁹ świadek fałszywy, co kłamie, i ten, kto wznieca kłótnie wśród braci. ²⁰ Strzeż, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki, ²¹ w sercu je wyryj na zawsze i zawieś sobie na szyi! ²² Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się - mówią do ciebie: ²³ bo lampą jest nakaz, a światłem Prawo*, drogą do życia - upomnienie, nagana. ²⁴ One cię strzegą przed złą kobietą, przed obcą, choć język ma gładki: ²⁵ jej wdzięków niech serce twoje nie pragnie, powiekami jej nie daj się złowić, ²⁶ bo nierządnicy wystarczy kęs chleba, zamężna zaś czyha na cenne życie*. ²⁷ Czy schowa kto ogień w zanadrzu, by nie zajęły się jego szaty? ²⁸ Czy kto pójdzie po węglach ognistych, a stóp nie poparzy? ²⁹ Tak ten, kto idzie do żony bliźniego, kto jej dotknie, nie ujdzie karania. ³⁰ Nie ma hańby dla tego, kto kradnie, by wnętrze napełnić, gdy głodny; ³¹ a siedmiokrotnie zwróci złapany , wszystko, co w domu ma, odda. ³² Lecz kto cudzołoży, ten jest niemądry: na własną zgubę to czyni. ³³ Chłostę i wstyd on tu znajdzie, a jego hańba się nie zmaże: ³⁴ bo zazdrość pobudza gniew męża, nie okaże litości w dniu pomsty, ³⁵ na okup za winę nie spojrzy, dary odrzuci, choćbyś je mnożył.
7 ¹ Synu, przestrzegaj słów moich, moje nakazy przechowuj u siebie! ² Strzeż mych nakazów, byś żył, jak źrenicy oka - mych uwag. ³ Do palca je swego przymocuj, na tablicy serca je zapisz. ⁴ Mów do mądrości: «Ma siostro!»*, przyjaciółką nazywaj roztropność, ⁵ abyś się ustrzegł przed cudzą żoną, przed obcą, co mowę ma gładką. ⁶ Przez okno bowiem swego domu, przez kratę się przyglądałem, ⁷ ujrzałem wśród nieświadomych, poznałem pomiędzy chłopcami młodzieńca lekkomyślnego. ⁸ Przechodził ulicą obok narożnika, na drogę do domu jej wstąpił, ⁹ o zmroku, o późnej godzinie, pod osłoną nocnych ciemności. ¹⁰ Oto kobieta wychodzi naprzeciw - strój nierządnicy, a zamiar ukryty, ¹¹ wzburzona, nieopanowana, nie ustoi w domu jej noga: ¹² to na ulicy, to na placu, na każdym rogu czatuje. ¹³ Chwyciła go i obejmuje, z bezczelną miną doń rzekła: ¹⁴ «Miałam złożyć ofiarę biesiadną*, dziś dopełniłam swych ślubów, ¹⁵ wyszłam tobie naprzeciw, zaczęłam cię szukać, znalazłam. ¹⁶ Kilimem swe łoże wysłałam, kobiercem wzorzystym z Egiptu, ¹⁷ swą pościel mirrą skropiłam, aloesem i cynamonem. ¹⁸ Chodź, pijmy rozkosz do rana, miłością się cieszmy, ¹⁹ bo mąż poza domem przebywa, udał się w drogę daleką: ²⁰ wór pieniędzy zabrał ze sobą, ma wrócić na pełnię księżyca». ²¹ Omamiła go długą namową, pochlebstwem swych warg go uwiodła; ²² podążył tuż za nią niezwłocznie, jak wół, co idzie na rzeź, jak jeleń związany powrozem*, ²³ aż strzała przeszyje wątrobę; jak wróbel, co wpada w sidło, nieświadom, że idzie o życie. ²⁴ Teraz, synowie, słuchajcie mnie, zważajcie na słowa ust moich; ²⁵ niechaj twe serce w jej stronę nie zbacza, po ścieżkach jej się nie błąkaj; ²⁶ bo wielu raniła, strąciła ich wielu - a wszystkich zabiła. ²⁷ Dom jej drogą jest do Szeolu: co w podwoje śmierci prowadzi.
8 ¹ Czyż Mądrość* nie nawołuje? nie wysila głosu Roztropność? ² Na najwyższym szczycie, przy drodze, na rozstaju zasiada, ³ przy bramach, u wejścia do miasta, w przejściach głos swój podnosi: ⁴ «Odzywam się do was, mężowie, wzywam was, synowie ludzcy, ⁵ prostacy - mądrości się uczcie, nierozumni - nabierzcie rozsądku! ⁶ Słuchajcie, mówię rzeczy wzniosłe, z warg moich wychodzi prawość, ⁷ podniebienie me prawdę podaje, wstrętna mym wargom nieprawość. ⁸ Moje wszystkie mowy są słuszne - obcy mi fałsz i krętactwo - ⁹ dla rozumnych one wszystkie są jasne, prawe dla tych - co mądrość posiedli. ¹⁰ Nabądźcie moją naukę - nie srebro, raczej wiedzę - niż złoto najczystsze; ¹¹ bo mądrość cenniejsza od pereł i żaden klejnot nie jest jej równy». ¹² Jam Mądrość - Roztropność mi bliska*, posiadam wiedzę głęboką. ¹³ Bojaźnią Pańską - zła nienawidzić. Nie znoszę dumy, złych dróg, wyniosłości ust przewrotnych. ¹⁴ Moja jest rada i stałość, moja - rozwaga, potęga*. ¹⁵ Dzięki mnie królowie panują, słusznie wyrokują urzędnicy. ¹⁶ Dzięki mnie rządzą władcy i wielmoże - rządcy prawowierni. ¹⁷ Tych kocham, którzy mnie kochają, znajdzie mnie ten, kto mnie szuka. ¹⁸ Bogactwo jest ze mną i sława, wspaniałe dobra i prawość; ¹⁹ mój owoc cenniejszy niż złoto, a plony niż srebro najczystsze. ²⁰ Drogą prawości ja kroczę, ścieżkami sprawiedliwości, ²¹ by przyjaciół obsypać bogactwem i napełnić ich skarbce. ²² Pan mnie stworzył, swe arcydzieło, jako początek swej mocy, od dawna, ²³ od wieków jestem stworzona, od początku, nim ziemia powstała. ²⁴ Przed oceanem* istnieć zaczęłam, przed źródłami pełnymi wody; ²⁵ zanim góry zostały założone, przed pagórkami zaczęłam istnieć; ²⁶ nim ziemię i pola uczynił - początek pyłu na ziemi*. ²⁷ Gdy niebo umacniał, z Nim byłam, gdy kreślił* sklepienie nad bezmiarem wód, ²⁸ gdy w górze utwierdzał obłoki, gdy źródła wielkiej otchłani umacniał*, ²⁹ gdy morzu stawiał granice, by wody z brzegów nie wyszły, gdy kreślił fundamenty pod ziemię. ³⁰ Ja byłam przy Nim mistrzynią*, rozkoszą Jego dzień po dniu, cały czas igrając przed Nim, ³¹ igrając na okręgu ziemi, znajdując radość przy synach ludzkich. ³² Więc teraz, synowie, słuchajcie mnie, szczęśliwi, co dróg moich strzegą. ³³ Przyjmijcie naukę i stańcie się mądrzy, pouczeń mych nie odrzucajcie! ³⁴ Błogosławiony ten, kto mnie słucha, kto co dzień u drzwi moich czeka, by czuwać u progu mej bramy, ³⁵ bo kto mnie znajdzie, ten znajdzie życie i uzyska łaskę u Pana; ³⁶ kto mnie nie znajdzie, duszę swą rani, śmierć kocha każdy, kto mnie się wyrzeka.
9 ¹ Mądrość zbudowała sobie dom i wyciosała siedem kolumn*, ² nabiła zwierząt, namieszała* wina i stół zastawiła. ³ Służące wysłała, by wołały z wyżynnych miejsc miasta: ⁴ «Prostaczek niech do mnie tu przyjdzie». Do tego, komu brak mądrości, mówiła: ⁵ «Chodźcie, nasyćcie się moim chlebem, pijcie wino, które zmieszałam. ⁶ Odrzućcie głupotę i żyjcie, chodźcie drogą rozwagi!» ⁷ Kto poucza szydercę, ściąga na siebie wzgardę, strofując nieprawego, sam sobie szkodzi*. ⁸ Nie strofuj szydercy, by cię nie znienawidził, strofuj mądrego, a będzie cię kochał. ⁹ Ucz mądrego, a stanie się mędrszy, oświeć mądrego, a zwiększy swą wiedzę. ¹⁰ Treścią* mądrości jest bojaźń Pańska, rozsądkiem - poznanie Świętego. ¹¹ Dzięki mnie twe dni się pomnożą, lata życia będą ci dodane. ¹² Pomagasz sobie, gdy jesteś rozumny, a gdyś szydercą, sam na tym ucierpisz. ¹³ Niewiasta Głupota* ciągle się rzuca, Pustota niczego nie pojmie. ¹⁴ Przy bramie swego domu usiadła, na tronie*, na wyżynach w mieście, ¹⁵ by wołać na przechodzących drogą, na tych, co prosto idą swymi ścieżkami. ¹⁶ «Niech zboczy tu niedoświadczony» - odzywa się do tego, komu brak mądrości: ¹⁷ «Przyjemna jest woda kradziona, chleb [wzięty] skrycie jest smaczny». ¹⁸ Nie myśli się o tym, że tam bawią zmarli*, jej zaproszeni - w głębinach Szeolu.