14 ¹ Najmędrsza z niewiast* dom sobie buduje, własnoręcznie go niszczy głupota. ² W prawości żyje, kto boi się Pana, człowiek dróg krętych Nim gardzi*. ³ W ustach głupiego rózga na jego pychę, a wargi mądrych osłonią ich samych. ⁴ Gdzie wołów brakuje - tam żłób jest pusty, dzięki mocy wołów plon jest obfity. ⁵ Prawdomówny świadek nie kłamie, kłamstwa szerzy świadek fałszywy. ⁶ Szyderca próżno szuka mądrości, rozumny łatwo nabędzie wiedzę. ⁷ Od człowieka głupiego się odsuń: rozumnych warg tam nie znajdziesz. ⁸ Mądrością rozumnego - poznanie swej drogi, zwodzenie siebie - głupotą niemądrych. ⁹ Głupców zwodzi występek*, u sprawiedliwych jest łaska. ¹⁰ Serce zna własną swą gorycz, obcy nie dzieli jego radości. ¹¹ Rozwali się dom niewiernych, a prawych namiot zakwitnie. ¹² Jest droga, co komuś zdaje się słuszną, lecz w końcu prowadzi do zguby*. ¹³ Serce się smuci i w śmiechu, a boleść jest końcem radości. ¹⁴ Niewierne serce z postępków swych rade, jak z czynów swoich* człowiek uczciwy. ¹⁵ Wszystko, co mówią, przyjmuje niemądry, a człowiek rozumny na kroki swe zważa*. ¹⁶ Mądry się boi, od złego ucieka, a głupi się unosi, czuje się pewnym. ¹⁷ Człowiek porywczy popełnia głupstwa, a przebiegły jest znienawidzony. ¹⁸ Udziałem łatwowiernych - głupota, umiejętność wieńczy rozumnych*. ¹⁹ Przed dobrymi źli chylą czoła, a występni u bram sprawiedliwego. ²⁰ Ubogi niemiły nawet najbliższemu, a bogacz ma wielu przyjaciół. ²¹ Kto bliźnim gardzi - ten grzeszy, szczęśliwy - kto z biednym współczuje*. ²² Czyż ci, co knują zło, nie błądzą? Miłość i wierność dla tych, co mają dobre zamiary. ²³ Każdy trud przynosi zyski, gadulstwo - jedynie biedę. ²⁴ Umiejętność jest wieńcem mądrych, koroną niemądrych - głupota. ²⁵ Świadek prawdomówny ratuje ludzi, oszustwo rozszerza kłamstwa. ²⁶ W bojaźni Pana jest pewna nadzieja, dla synów swoich jest On ucieczką. ²⁷ źródłem życia jest bojaźń Pańska, by sideł śmierci uniknąć. ²⁸ Chwała to króla, gdy naród liczny, ubytek ludu - to zguba władcy. ²⁹ Łagodny - w rozwagę bogaty, porywczy ujawnia głupotę. ³⁰ Życiem dla ciała jest serce spokojne, próchnieniem kości jest namiętność. ³¹ Kto ciemięży ubogiego, lży jego Stwórcę, czci Go ten, kto się nad biednym lituje*. ³² Przez złość swoją runął niewierny, a prawy przy śmierci bezpieczny*. ³³ W sercu rozumnym jest mądrość, i pośród głupców powinna być znana. ³⁴ Sprawiedliwość wywyższa naród, a czyn haniebny pomniejsza narody. ³⁵ Rozsądnemu słudze król jest przychylny, a gniew budzi [sługa] bezecny.
15 ¹ Odpowiedź łagodna uśmierza zapalczywość, słowo raniące pobudza do gniewu. ² Z ust mądrych ludzi wiedza się sączy, usta niemądrych zioną głupotą. ³ Na każdym miejscu są oczy Pańskie: dobrych i złych wypatrują. ⁴ Drzewem życia jest język łagodny, złamaniem na duchu - przewrotny. ⁵ Głupi pogardza napomnieniem ojca, kto rad przestrzega - mądrzeje. ⁶ W domu prawego wielki dostatek, a w zyskach grzesznika niepokój. ⁷ Wargi mądrego szerzą mądrość, lecz serce głupich niestałe. ⁸ Ofiara występnych obrzydła dla Pana, upodobaniem Jego są modły uczciwych*. ⁹ Droga grzesznika obrzydła dla Pana, kocha On miłośnika prawości. ¹⁰ Dla odstępcy od drogi surowa jest kara*, kto karcenia nie znosi, ten umrze. ¹¹ Szeol i Otchłań są jawne dla Pana, o ileż bardziej serca synów ludzkich. ¹² Szyderca nie lubi upomnień, do ludzi mądrych nie chodzi. ¹³ Serce radosne twarz rozwesela, gdy smutek w sercu, i duch przygnębiony. ¹⁴ Serce rozważne szuka mądrości, usta niemądrych sycą się głupotą. ¹⁵ Wszystkie dni są złe dla nieszczęśliwego, serce szczęśliwe to uczta wieczysta. ¹⁶ Lepiej mieć mało - z bojaźnią Pańską, niż z niepokojem - wielkie bogactwo*. ¹⁷ Lepsze jest trochę jarzyn z miłością, niż tłusty wół z nienawiścią. ¹⁸ Człowiek gniewliwy wznieca kłótnie, a cierpliwy spory łagodzi. ¹⁹ Jak żywopłot z ciernia, tak droga leniwych, ścieżka uczciwych jest wyrównana. ²⁰ Mądry syn radością ojca, a matką gardzi syn głupi. ²¹ Niemądry głupotą się cieszy, rozumny idzie prawą drogą. ²² Brak rady unicestwia zamiary*, udają się one, gdzie wielu doradców. ²³ Odpowiedź ust własnych cieszy człowieka, jak miłe jest zdanie stosowne! ²⁴ Dla mądrego droga życia - w górę, by uniknąć Szeolu, co w dole*. ²⁵ Pan rozwala dom pysznych, a miedzę wdowy utwierdza. ²⁶ Obrzydłe są Panu złe plany, lecz dobre słowa są czyste. ²⁷ Burzy się dom przez zyski nieprawe, żyć będzie, kto darów* nie znosi. ²⁸ Prawe serce rozważa odpowiedź*, złością buchają usta występnych. ²⁹ Od nieprawych jest Pan daleko, modlitwy prawych On słyszy. ³⁰ Jasne oczy radują serce, radosna nowina odświeża kości. ³¹ Ucho posłuszne zbawiennej radzie pomiędzy mędrcami przebywa. ³² Odrzucić wskazówki - to sobą pogardzić, zdobywa się mądrość - słuchaniem uwag. ³³ Bojaźń Pańska jest szkołą mądrości, pokora poprzedza sławę.
16 ¹ Człowiecze są zamysły serca, odpowiedź języka od Pana*. ² W oczach człowieka czyste* są wszystkie jego drogi, lecz Pan osądza duchy. ³ Powierz Panu swe dzieło, a spełnią się twoje zamiary. ⁴ Wszystko celowo uczynił Pan, także grzesznika na dzień nieszczęścia*. ⁵ Obrzydłe Panu serce wyniosłe, z pewnością karania nie ujdzie*. ⁶ Miłość i wierność gładzą winę, bojaźń Pańska ze złych dróg sprowadza. ⁷ Gdy drogi człowieka są miłe Panu, pojedna On z nim nawet wrogów. ⁸ Lepiej mieć mało żyjąc sprawiedliwie, niż niegodziwie mieć wielkie zyski. ⁹ Serce człowieka obmyśla drogę, lecz Pan utwierdza kroki. ¹⁰ Na wargach królewskich wyrocznia: jego usta w sądzie nie błądzą*. ¹¹ Waga i szala to sprawa* Pana, Jego dzieło - ciężarki we worku. ¹² Obrzydłe królom działanie nieprawe, bo tron się opiera na sprawiedliwości. ¹³ Prawe usta królowi są miłe, uczciwie mówiących on kocha. ¹⁴ Gniew króla to zwiastun śmierci, uśmierzy go człowiek rozumny. ¹⁵ W pogodnym obliczu króla jest życie, jego łaska jak chmura deszczowa na wiosnę. ¹⁶ Raczej mądrość nabywać niż złoto, lepiej mieć rozum - niż srebro. ¹⁷ Unikać złego - to droga prawych, chroni życie, kto czuwa nad drogą. ¹⁸ Przed porażką - wyniosłość, duch pyszny poprzedza upadek. ¹⁹ Lepiej być skromnym pośród pokornych, niż łupy dzielić z pysznymi. ²⁰ Znajdzie szczęście - kto zważa na przykazanie, kto Panu zaufał - szczęśliwy. ²¹ Kto sercem* mądry, zwie się rozumnym, a słodycz warg wiedzę pomnoży. ²² Rozum źródłem życia dla tych, co go mają, głupota - karą dla niemądrych. ²³ Od serca mądrego i usta mądrzeją, przezorność na wargach się mnoży. ²⁴ Dobre słowa są plastrem miodu, słodyczą dla gardła, lekiem dla ciała. ²⁵ Jest droga, co komuś zdaje się słuszna, a w końcu prowadzi do zguby*. ²⁶ Głód robotnika pracuje dla niego, bo przymuszają go usta*. ²⁷ Człowiek nieprawy zło gotuje, i ogień mu płonie na wargach. ²⁸ Człowiek podstępny wznieca kłótnie, plotkarz poróżnia przyjaciół. ²⁹ Gwałtownik zwodzi bliźniego, prowadzi na drogę niedobrą. ³⁰ Kto oczy zamyka, podstęp obmyśla*, kto wargi zaciska, dokonał zbrodni. ³¹ Siwy włos ozdobną koroną: na drodze prawości się znajdzie. ³² Cierpliwy jest lepszy niż mocny, opanowany - od zdobywcy grodu. ³³ We fałdy sukni wrzuca się losy*, ale Pan sam rozstrzyga.
17 ¹ Lepszy jest suchy kęs chleba w spokoju niż dom pełen biesiad kłótliwych. ² Sługa rozumny weźmie górę nad bezecnym synem i z braćmi posiądzie dziedzictwo. ³ Dla srebra - tygiel, dla złota - piec, a dla serc probierzem jest Pan. ⁴ Nikczemnik zważa na wargi nieprawe, oszust słucha języka przewrotnych. ⁵ Kto drwi z ubogiego, znieważa jego Stwórcę, kto cieszy się z klęski, nie ujdzie karania. ⁶ Koroną starców - synowie synów, a chlubą synów - ojcowie. ⁷ Nie przystoi głupcowi mowa wytworna, tym mniej możnemu - warga kłamliwa. ⁸ Dla dającego - dar kamieniem szczęścia*: gdziekolwiek się zwróci, ma powodzenie. ⁹ Kto szuka miłości, cudzy błąd tai*; kto sprawę rozgłasza, poróżnia przyjaciół. ¹⁰ Nagana głębiej działa na mądrego niżeli na głupiego sto batów. ¹¹ Zły szuka jedynie buntu, lecz zwiastun nieszczęścia będzie mu posłany. ¹² Raczej spotkać niedźwiedzicę, co straciła małe, niżeli głupiego z jego głupotą. ¹³ Kto złem za dobre odpłaca, temu zło nie ustąpi z domu. ¹⁴ Kłótnię zaczynać to dać upust wodzie, nim spór wybuchnie - uciekaj! ¹⁵ Kto uwalnia łotra i kto skazuje niewinnych: Pan do obu czuje odrazę. ¹⁶ Po cóż pieniądze w ręku głupiego? Brak mu rozumu, by nabyć mądrości. ¹⁷ Przyjaciel kocha w każdym czasie, a bratem się staje w nieszczęściu*. ¹⁸ Niemądry jest ten, kto daje porękę i kto przysięgą ręczy za bliźniego. ¹⁹ Kto lubi kłótnie, grzech lubi, kto podwyższa bramę*, szuka zagłady. ²⁰ Szczęścia nie zazna serce przewrotne, w zło wpada - kto przewrotny w języku. ²¹ Kto zrodził głupca*, wiele ma zmartwień, nie cieszy się ojciec nicponia. ²² Radość serca wychodzi na zdrowie, duch przygnębiony wysusza kości. ²³ Niegodziwiec dar bierze z zanadrza, by ścieżki prawa naginać*. ²⁴ Przed rozumnego obliczem jest mądrość, lecz oczy głupiego na krańcach ziemi*. ²⁵ Zmartwieniem ojca syn niemądry, goryczą - swej rodzicielki. ²⁶ Dla sprawiedliwego i kara grzywny niedobra, zbić rózgą zacnego to przeciw prawości*. ²⁷ Rozsądek posiadł, kto w słowach oszczędny, kto spokojnego ducha - roztropny. ²⁸ I głupi, gdy milczy, wydaje się mądrym, kto wargi zamyka - bezpieczny.