21 ¹ Serce króla w ręku Pana jak płynąca woda, On zwraca je, dokąd [sam] chce. ² Każdego droga zdaje mu się prawa, lecz Pan osądza* serca. ³ Postępowanie uczciwe i prawe milsze Panu niż krwawa ofiara*. ⁴ Dumne oczy i serce nadęte, [ta] pochodnia występnych jest grzechem*. ⁵ Zamiary pracowitego [przynoszą] zysk, a wszystkich śpieszących się - biedę. ⁶ Gromadzenie skarbów językiem kłamliwym, to wiatr ścigany - szukanie śmierci. ⁷ Przemoc występnych porwie ich samych, bo nie chcą strzec prawości. ⁸ Kręta droga zbrodniarza, niewinny działa z prawością. ⁹ Lepsze mieszkanie w kącie dachu* niż żona swarliwa i dom obszerny*. ¹⁰ Dusza grzesznika pożąda zła, w jego oczach bliźni nie znajduje łaski. ¹¹ Gdy karzą szydercę, mądrzeje prostaczek, gdy uczą mądrego, on wiedzę zdobywa. ¹² Sprawiedliwy [Bóg] myśli o domu zbrodniarza, w nieszczęście wtrąca nieprawych*. ¹³ Kto uszy zatyka na krzyk ubogiego, sam będzie wołał bez skutku. ¹⁴ Dar potajemny uśmierza gniew, a złość największą - podarek w zanadrzu. ¹⁵ Cieszy się prawy z czynów uczciwych, są one postrachem dla ludzi nieprawych. ¹⁶ Kto zbacza z drogi rozwagi, odpocznie w towarzystwie cieni*. ¹⁷ Popada w nędzę, kto lubi hulanki, nie wzbogaci się, kto lubi oliwę i wino*. ¹⁸ Okupem prawego - odstępca, niewierny - zamiast prawego*. ¹⁹ Lepiej mieszkać w pustyni niż z żoną kłótliwą, mrukliwą. ²⁰ Cenny skarb i oliwa w domu mądrego, a głupiec je marnotrawi. ²¹ Kto szuka prawości, dobroci, ten znajdzie życie, <powodzenie> i chwałę. ²² Mądry się wdarł do miasta siłaczy i zniszczył moc, której ufali. ²³ Strzegąc swych ust i języka, chroni się życie przed uciskami. ²⁴ Pyszałek, samochwał: nazywany szydercą działa z nadmiaru swej pychy. ²⁵ Pragnienie uśmierca leniucha, bo jego rękom nie chce się pracować. ²⁶ On tylko pożąda dzień cały, a prawy udziela - nie szczędzi. ²⁷ Obrzydła ofiara występnych, tym bardziej złożona w złej myśli. ²⁸ Zginie świadek fałszywy, kto [umie] słuchać, może ciągle mówić. ²⁹ Niewierny ma upór na twarzy, a prawy umacnia swe drogi. ³⁰ Nie ma mądrości ani rozumu, ni rady* przeciwko Panu. ³¹ Na dzień bitwy osiodła się konia, ale zwycięstwo zależy od Pana.
22 ¹ Lepszy szacunek niż wielkie bogactwo, lepsze uznanie niż srebro i złoto. ² Spotykają się* bogacz i nędzarz - Pan obydwu jest Stwórcą. ³ Rozważny zło widzi i odwraca się, nierozważni tam idą - i szkodę ponoszą. ⁴ Owocem pokory jest bojaźń Pańska, bogactwo, szacunek i życie. ⁵ Ciernie, sidła na drodze złoczyńcy, kto życia strzeże, ten od nich jest z dala. ⁶ Wdrażaj chłopca w prawidła jego drogi, a nie zejdzie z niej i w starości. ⁷ Ubogimi kieruje bogaty, sługą wierzyciela jest dłużnik. ⁸ Kto sieje zło, zbiera nieszczęście, kij jego gniewu przepadnie. ⁹ Błogosławiony, czyj wzrok miłosierny, bo chlebem dzieli się z biednym*. ¹⁰ Przepędź szydercę, a kłótnia ustąpi, ucichnie zatarg i potwarz. ¹¹ Kto* kocha czystych sercem, kto ma wdzięk na wargach - przyjacielem króla. ¹² Oczy Pana strzegą rozsądku, a niweczą mowy wiarołomcy. ¹³ Leniwy mówi: «Lew jest na drodze: zginę na środku ulicy». ¹⁴ Usta żon cudzych są dołem głębokim: na kogo Pan się gniewa, ten tam wpadnie. ¹⁵ W sercu chłopięcym głupota się mieści, rózga karności wypędzi ją stamtąd. ¹⁶ Uciskać biedaka - to jego bogacić, bogacza wspierać - to wtrącać go w biedę*. ¹⁷ Słowa Mędrców. Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców, nakłoń swe serce ku mojej nauce, ¹⁸ bo dobrze, gdy w sercu je chowasz, gdy stale je widać na twoich wargach. ¹⁹ Byś ufność swą w Panu pokładał, chcę wskazać ci dzisiaj twoją drogę. ²⁰ Czy już nie pisałem tobie trzy* razy [słów pełnych] rad i wskazań, ²¹ by cię nauczyć prawości i prawdy, byś wiernie zdał sprawę temu, kto cię posłał? ²² Nie okradaj nędzarza, ponieważ jest nędzarzem, nie uciskaj w bramie biednego, ²³ bo Pan rzecznikiem ich sprawy, wydrze On życie tym, co ich krzywdzą. ²⁴ Nie wiąż się z człowiekiem gniewliwym, nie obcuj z człowiekiem porywczym, ²⁵ byś do dróg jego nie przywykł i nie zgotował pułapki na swe życie. ²⁶ Nie bądź z tych, co dają porękę, co ręczą za [cudze] długi. ²⁷ Jeżeli nie masz czym zapłacić, po co mają łóżko zabrać spod ciebie? ²⁸ Nie przesuwaj starej miedzy, ustalonej przez twoich przodków*. ²⁹ Widzisz biegłego w swoim zawodzie? Będzie on stał przed obliczem królów*, a nie przed ludźmi prostymi.
23 ¹ Gdy z możnym do stołu usiądziesz, pilnie uważaj, co masz przed sobą; ² nóż sobie przyłóż do gardła, jeśli masz gardło żarłoczne. ³ Nie pożądaj jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy. ⁴ O bogactwo się nie ubiegaj i odstąp od twojej chytrości! ⁵ Gdy utkwisz w nim wzrok - już go nie ma, bo skrzydła sobie przyprawi - jak orzeł, co odlatuje ku niebu. ⁶ Z nieżyczliwym człowiekiem nie ucztuj, nie pożądaj jego przysmaków; ⁷ jak ktoś, kto dogadza apetytowi, tak samo i on [postępuje]. «Jedz i pij!» - mówi do ciebie, a w sercu ci nie jest przychylny. ⁸ Zwrócisz spożyty kawałek, słów miłych użyjesz na próżno. ⁹ Nie mów do uszu głupiego, bo wzgardzi mądrością twej mowy. ¹⁰ Nie przesuwaj prastarej miedzy, na pole sierot nie wstępuj, ¹¹ bo mocny jest ich Obrońca*, przeciw tobie ich sprawę obróci. ¹² Do pouczeń serce swe nakłoń, do mądrych słów - swoje uszy! ¹³ Karcenia chłopcu nie żałuj, gdy rózgą uderzysz - nie umrze. ¹⁴ Ty go uderzysz rózgą, a od Szeolu zachowasz mu duszę. ¹⁵ Synu, gdy mądre twe serce, i własne me serce się cieszy; ¹⁶ moje wnętrze* także się weseli, gdy usta twe mówią, co słuszne. ¹⁷ Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz zabiega tylko o bojaźń Pańską: ¹⁸ gdyż przyszłe życie istnieje*, nie zawiedzie cię twoja nadzieja. ¹⁹ Słuchaj, mój synu - bądź dobry, prostą drogą prowadź twe serce, ²⁰ nie bądź z tych, co winu hołdują lub mięsem się lubią obżerać; ²¹ bo pijak i żarłok jest w nędzy, ospałość chodzi w łachmanach. ²² Słuchaj ojca, który cię zrodził, i nie gardź twą matką, staruszką! ²³ Nie sprzedawaj - nabywaj prawdę, mądrość, karność, rozwagę! ²⁴ Raduje się ojciec prawego, kto zrodził mądrego, się cieszy; ²⁵ niech się weselą twój ojciec i matka, twa rodzicielka niech będzie szczęśliwa. ²⁶ Synu, daj mi swe serce, dróg moich niech strzegą twe oczy, ²⁷ bo dołem głębokim jest nierządnica, a ciasną studnią jest obca niewiasta, ²⁸ czatuje jakby rozbójnik, pomnaża niewiernych w narodzie. ²⁹ * U kogo «Ach!», u kogo «Biada!», u kogo swary, u kogo żale, u kogo rany bez powodu, u kogo oczy są mętne? ³⁰ U przesiadujących przy winie, u chodzących próbować amfory*. ³¹ Nie patrz na wino, jak się czerwieni, jak pięknie błyszczy w kielichu, jak łatwo płynie [przez gardło]: ³² bo w końcu kąsa jak żmija, swój jad niby wąż wypuszcza; ³³ twoje oczy dostrzegą rzeczy dziwne, a serce twe brednie wypowie. ³⁴ Zdajesz się spać na dnie morza lub spoczywać na szczycie masztu*. ³⁵ «Obili mnie, nic nie poczułem, chłostali, nic nie wiedziałem. Kiedyż się zbudzę? Jeszcze nadal go pragnę...»
24 ¹ Nie zazdrość ludziom nieprawym, nie pragnij ich towarzystwa: ² bo serce ich przemoc obmyśla, ich wargi mówią złośliwie. ³ Dom się buduje mądrością, a roztropnością - umacnia; ⁴ rozsądek napełnia spichlerze wszelkimi dobrami drogimi, miłymi. ⁵ Mąż rozumny jest lepszy niż krzepki, a światły muskularnego przewyższa*; ⁶ bo roztropnie poprowadzisz wojnę; tam zwycięstwo, gdzie wielki doradca*. ⁷ Za wzniosła dla głupca jest mądrość, w bramie on ust nie otworzy. ⁸ Kto zło dokładnie obmyśla, tego zwą wichrzycielem. ⁹ Grzech jest planem głupiego, szyderca jest wstrętny dla ludzi. ¹⁰ Gdyś słaby w dniu nieszczęścia, to bardzo mierna twoja siła. ¹¹ Ratuj wleczonych na śmierć, wstrzymaj rózgi, by nie zabijały*. ¹² Czy powiesz: «Nie wiedziałem tego?» Kto bada serca, ma nie rozumieć? Wie Ten, który dusz dogląda, i według czynów odda każdemu. ¹³ Synu, jedz miód, bo jest dobry, bo plaster miodu jest słodki dla podniebienia. ¹⁴ Podobnie - wiedz - mądrość dla twej duszy, posiądziesz ją - przyszłe życie masz pewne, nie zawiedzie cię twoja nadzieja. ¹⁵ Nie czatuj, grzeszniku, przed domem prawego, nie burz miejsca jego spoczynku, ¹⁶ bo prawy siedmiokroć upadnie i wstanie, a występni w nieszczęściu upadną*. ¹⁷ Nie ciesz się z upadku wroga, nie raduj się w duszy z jego potknięcia, ¹⁸ by Pan widząc to, nie miał ci za złe i gniewu nie odwrócił* od niego. ¹⁹ Nie oburzaj się na złoczyńców, występnym nie zazdrość: ²⁰ bo nie ma przyszłości nieprawy, zagaśnie światło występnych. ²¹ Synu mój, lękaj się Boga i króla, nie łącz się z tymi, co myślą inaczej, ²² bo wnet ich zagłada nastanie. Kto zna upadek obydwu? ²³ I te są od Mędrców. Niedobrze, jeśli ktoś w sądzie stronniczy. ²⁴ Kto mówi przestępcy: «Jesteś niewinny», temu ludy złorzeczą, tego przeklinają narody. ²⁵ Szczęśliwi, którzy karzą [przestępców], spłynie na nich obfite błogosławieństwo. ²⁶ W wargi całuje, kto daje słuszną odpowiedź. ²⁷ Spełnij obowiązki na dworze, wykonuj je pilnie na roli, a potem - i dom wystawisz. ²⁸ Nie oskarżaj bliźniego bezpodstawnie; czy zwodzić chcesz twymi wargami? ²⁹ Nie mów: «Jak mi zrobił, tak ja mu też zrobię, każdemu oddam według jego czynów». ³⁰ Szedłem koło roli próżniaka i koło winnicy głupiego: ³¹ a oto wszystko zarosło pokrzywą, ciernie całą jej powierzchnię pokryły, kamienny mur rozwalony. ³² Skierowałem uwagę, spojrzałem, zobaczyłem i wysnułem naukę: ³³ Trochę snu i trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć, ³⁴ a przyjdzie na ciebie nędza jak włóczęga i niedostatek jak biedak żebrzący*.
25 ¹ I to są przysłowia Salomona, przepisane przez ludzi króla judzkiego, Ezechiasza. ² Chwałą Bożą - rzecz taić, chwałą królów - rzecz badać. ³ Wysokość niebios i głębia podziemia, i serca królów są niezbadane. ⁴ Odłącz żużel od srebra, a rozbłyśnie złotnikowi naczynie: ⁵ nieprawego* usuń sprzed króla, a sprawiedliwość jego tron umocni. ⁶ Nie bądź wyniosły u króla, nie stawaj na miejscu wielmożów! ⁷ Niech raczej ci rzekną: «Posuń się wyżej!» niżby cię mieli poniżyć przed możnym*. Co oczy twoje spostrzegły, ⁸ nie podawaj szybko do sądu, bo co zrobisz w końcu, jeżeli zawstydzi cię bliźni?* ⁹ Swój spór z bliźnim załatw polubownie, lecz cudzych tajemnic nie zdradzaj, ¹⁰ by słuchający ciebie nie zganił i nie przylgnęła do ciebie niesława*. ¹¹ Złote jabłka na sprzętach ze srebra - to słowo mówione w czasie właściwym. ¹² Złota obrączka, kolia ze szczerego złota - wskazówka mądrego dla uszu uważnych. ¹³ Czym jest chłód śniegu w dzień żniwa, tym wierny zleceniu posłaniec: bo ducha panu orzeźwia. ¹⁴ Chmury i wicher bez deszczu: kto chwali się darem kłamanym. ¹⁵ Cierpliwość ugnie zwierzchnika, a język łagodny złamie kości*. ¹⁶ Znalazłeś miód - tyle zjedz, ile trzeba, byś się objadłszy nie zwrócił. ¹⁷ Stawaj rzadko w domu sąsiada, by nie miał cię dość i nie nabrał wstrętu. ¹⁸ Maczugą, mieczem, ostrą strzałą - fałszywy świadek przeciw bliźniemu. ¹⁹ Czym ząb zepsuty i noga chwiejna, tym jest w dniu klęski nadzieja w niewiernym. ²⁰ Jak płaszcz zdejmować w dzień mroźny lub ocet wylewać na ług, tak pieśni śpiewać znękanym. ²¹ Gdy wróg twój łaknie, nakarm go chlebem, gdy pragnie, napój go wodą - ²² żar ognia zgromadzisz na nim*, a Pan ci za to zapłaci. ²³ Północny wiatr sprowadzi deszcz, a język obmówcy - gniew na twarzach. ²⁴ Lepsze mieszkanie w kącie dachu niż żona swarliwa i dom obszerny*. ²⁵ Jak zimna woda na gardło spragnione, tak dobre wieści z dalekiej krainy. ²⁶ źródłem zmąconym i studnią zniszczoną jest prawy, co przed występnym się chwieje*. ²⁷ Niedobrze za wiele jeść miodu: a gardzenie wyniosłością jest zaszczytne*. ²⁸ Miastem odkrytym, bez murów, jest człowiek nieopanowany.
26 ¹ Jak śnieg w lecie, deszcz we żniwa, tak cześć nie przystoi głupiemu. ² Jak ptak, co ucieka, wróbel, co leci, tak niesłuszne przekleństwo - bez skutku*. ³ Na konia - bicz, na osła - wędzidło, a kij na plecy głupiego. ⁴ * Nie odpowiadaj głupiemu według jego głupoty, byś nie stał się jemu podobnym. ⁵ Głupiemu odpowiadaj według jego głupoty, by nie pomyślał, że mądry. ⁶ Nogi sobie odcina, szkody się nabawi, kto posyła wiadomość przez głupca. ⁷ Jak chwieją się nogi chromego, tak w ustach głupiego przysłowie. ⁸ Jak kamień przywiązać do procy, tak cześć oddawać głupiemu. ⁹ Cierń wpił się w rękę pijaka, a przysłowie - w usta głupców. ¹⁰ Jak łucznik raniący przechodniów, tak ten, kto głupca najmuje lub pijaka-przechodnia. ¹¹ Jak pies do wymiotów powraca*, tak głupi powtarza szaleństwa. ¹² Widziałeś takiego, co mądry w swych oczach? Więcej nadziei w głupim niż w takim. ¹³ Leniwy mówi: «Lwica na drodze, lew jest na miejscach otwartych». ¹⁴ Kręcą się drzwi na zawiasach, a człowiek leniwy na łóżku. ¹⁵ Wyciągnął leniwy swą rękę do misy, trudno mu ją do ust doprowadzić. ¹⁶ Leniwy ma się za mądrzejszego niż siedmiu, co odpowiada rozumnie. ¹⁷ Chwyta za uszy* psa, który biegnie - kto w cudze spory się miesza. ¹⁸ Jak ten, co rzuca bezmyślnie strzały, oszczepy i śmierć - ¹⁹ tak człowiek, co zwodzi bliźniego i mówi: «To tylko dla żartu». ²⁰ Bez drew zagaśnie ognisko, bez donosiciela spór zniknie. ²¹ Węgiel dla żaru, drwa dla ognia - a człowiek kłótliwy - do wzniecania sporu. ²² Słowa donosiciela są jak przysmaki: zapadają do głębi wnętrzności. ²³ Czym na garnku glinianym srebrna polewa, tym wargi palące, a w sercu zło*. ²⁴ Ustami wróg zwodzi - a w sercu kryje podstęp*. ²⁵ Nie ufaj miłemu głosowi, gdyż siedem ohyd ma w sercu; ²⁶ choć się zatai nienawiść podstępnie, to złość się wyda na zgromadzeniu. ²⁷ Kto kopie dół - weń wpada, a kamień wraca na tego, co go toczy. ²⁸ Fałszywy język nie znosi skrzywdzonych*, usta przymilne powodem zguby.
27 ¹ Nie chwal się dniem jutrzejszym, bo nie wiesz, co dzień ci przyniesie*. ² Niech inny cię chwali - nie twe własne usta, ktoś obcy - nie własne twe wargi. ³ Ciężki jest kamień i piasek nie lekki, gniew głupiego cięższy od obu. ⁴ Gwałtowny jest gniew, zapalczywość - nieubłagana, a kto się ostoi przed zazdrością? ⁵ Lepsza jest jawna nagana niż miłość tajona. ⁶ Razy przyjaciela - [znakiem] wierności*, pocałunki wroga - zwodnicze. ⁷ Kto syty - depcze po miodzie, głodnemu i gorycz jest słodka. ⁸ Jak ptak, co uciekł z gniazda, tak człowiek, co uciekł z ojczyzny. ⁹ Olejki, pachnidło - serce radują i dobre słowo przyjaciela, dzięki radzie z duszy*. ¹⁰ Nie gardź swoim i ojca przyjacielem, a w dniu klęski nie chodź do brata, bo lepszy sąsiad bliski niż brat daleki. ¹¹ Bądź mądry, synu, rozwesel me serce, a tym, co lżą mnie, odpowiem. ¹² Rozważny zło widzi i kryje się, nierozważni tam idą i szkodę ponoszą. ¹³ Zabierz mu suknię, bo ręczy za obcego, za nieznajomych - weź zastaw! ¹⁴ Kto rankiem głośno błogosławi bliźniego, policzą mu to za przekleństwo*. ¹⁵ Rynna ciekąca stale w dzień dżdżysty, podobna do żony swarliwej. ¹⁶ Kto chce ją wstrzymać, ten wiatr wstrzymuje lub zbiera oliwę do ręki. ¹⁷ Żelazo żelazem się ostrzy, a człowiek urabia charakter bliźniego*. ¹⁸ Stróż drzewa figowego - spożywa jego owoc, czujny o pana - doznaje szacunku. ¹⁹ Oblicze odbija się w wodzie, a w sercu odbija się człowiek*. ²⁰ Szeol i zatrata niesyte, niesyte i oczy człowieka. ²¹ Czym dla srebra - tygiel, dla złota - piec, tym dla człowieka - pochwała*. ²² Choć stłuczesz głupiego w moździerzu tłuczkiem - razem z ziarnami - głupota go nie opuści. ²³ * Troszcz się o potrzeby zwierząt, zwracaj uwagę na trzodę; ²⁴ nie trwa na wieki bogactwo, ani na pokolenia - korona. ²⁵ Wyrosła trawa, pojawia się potraw, zbierze się górskie siano: ²⁶ owce na suknie dla ciebie, a kozły, by za pole zapłacić; ²⁷ dość mleka koziego, byś siebie utrzymał, <utrzymał swój dom> i wyżywił swoje służące.
28 ¹ Ucieka występny, choć go nikt nie goni, lecz prawy jest ufny jak młody lew. ² Przez zbrodnie kraju wielu jest władców, lecz ktoś mądry i roztropny trwały ład zapewni. ³ Występny, co biednych uciska, jest jak ulewa, co chleba nie daje. ⁴ Kto gardzi Prawem, chwali grzesznika, kto strzeże Prawa, jemu przeciwny*. ⁵ źli ludzie nie rozumieją prawości, a którzy szukają Pana, pojmą ją całą. ⁶ Więcej wart biedak, co żyje uczciwie, niż bogacz o drogach krętych. ⁷ Kto Prawa się trzyma, ten mądrym jest synem, przyjaciel rozwiązłych hańbi swego ojca. ⁸ Odsetką i lichwą powiększać majątek - to zbierać dla tych, co miłosierni dla biednych*. ⁹ Kto ucho odwraca, by Prawa nie słyszeć, tego nawet modlitwa jest wstrętna. ¹⁰ Kto prawych sprowadza na drogę występku, i sam też we własny dół wpadnie; dziedzictwem zaś czystych będzie dobro. ¹¹ Mądry jest bogacz w swych oczach, lecz przejrzał go biedak rozumny. ¹² Wielka jest radość, gdy prawi zwyciężą; gdy górą przewrotni, każdy się chowa. ¹³ Nie zazna szczęścia, kto błędy swe ukrywa*; kto je wyznaje, porzuca - ten miłosierdzia dostąpi. ¹⁴ Szczęśliwy mąż, gdy stale trwa w bojaźni*; kto serce zatwardza - wpadnie w nieszczęście. ¹⁵ Lwem ryczącym, zgłodniałym niedźwiedziem jest władca występny nad biednym ludem. ¹⁶ Książę ubogi w rozsądek bogaty jest w zdzierstwo, kto zysków* nieprawych nie znosi, dni swe przedłuża. ¹⁷ Gdy człowiek zmazany krwią ludzką ucieka aż do grobu - niech go nie wstrzymują! ¹⁸ Kto żyje uczciwie - będzie ocalony; kto przewrotnie chodzi dwiema drogami, zapewne na jednej z nich zginie. ¹⁹ Kto ziemią uprawia, nasyci się chlebem; kto ściga ułudę, nasyci się nędzą. ²⁰ Uczciwy cieszy się błogosławieństwem, kto się chce szybko wzbogacić, nie ujdzie kary. ²¹ źle gdy kto się kieruje względami na osobę; człek za kęs chleba popełni przestępstwo. ²² Człowiek o złym oku jest chciwy bogactwa, a nie wie, że bieda przyjdzie na niego. ²³ Kto kogoś strofuje, w końcu łaski znajdzie bardziej niż język, co schlebia. ²⁴ Kto ojca lub matkę ograbia mówiąc: «To nie grzech», jest wspólnikiem zbójcy. ²⁵ Chciwiec spory wywołuje, kto ufa Panu - będzie nasycony. ²⁶ Kto swemu sercu ufa - ten głupi; kto żyje w mądrości - znajdzie ocalenie*. ²⁷ Kto daje ubogim - nie zazna biedy; kto na nich zamyka oczy, zbierze wiele przekleństw. ²⁸ Gdy górą przewrotni - ukrywa się każdy; gdy giną - mnożą się prawi.
29 ¹ Człowiek, mimo upomnień uparty nagle dozna klęski - nie ma dla niego leku. ² Gdy prawi przy władzy - cieszy się naród; naród wzdycha - gdy rządzi występny*. ³ Kto mądrość kocha - ten ojca raduje, kto z nierządnicami przestaje, dobra roztrwoni. ⁴ Król państwo umacnia sprawiedliwością, niszczy je ten, kto podatkami uciska. ⁵ Kto schlebia kłamliwie bliźniemu, na nogi mu sidła zastawia. ⁶ W grzechu złego człowieka - pułapka, prawy raduje się, cieszy. ⁷ Uczciwy rozumie sprawę ubogich, występny nie ma zrozumienia. ⁸ Zuchwali miasto podniecą, a prawi gniew uspokoją. ⁹ Gdy mądry spiera się z głupim, ten krzyczy i śmieje się: nie ma pojednania. ¹⁰ Krwiożercy nienawidzą czystego, uczciwi o jego życie się troszczą. ¹¹ Głupi ujawnia cały swój gniew, mądry go w końcu uśmierza*. ¹² Jeżeli władca zważa na kłamstwa, to wszyscy dworzanie nieprawi. ¹³ Spotyka się biedny z ciemięzcą, Pan obydwu oczy oświeca*. ¹⁴ Król w rządach troskliwy o biednych tron swój umocni na zawsze*. ¹⁵ Rózga i karcenie udziela mądrości; chłopiec pozostawiony sobie jest wstydem dla matki. ¹⁶ Gdy występni się mnożą, to i złości się mnożą, lecz prawi upadek ich ujrzą. ¹⁷ Karć syna: kłopotów ci to zaoszczędzi i pociechą twej duszy się stanie. ¹⁸ Gdy nie ma widzenia*, naród się psuje, szczęśliwy, kto Prawa przestrzega. ¹⁹ Słowami nie poprawi się sługi, bo rozumie, a nie odpowiada. ²⁰ Widziałeś człowieka gadatliwego? Więcej nadziei w głupim niż w takim. ²¹ Kto sługę rozpuści za młodu, ten w końcu z uporem się spotka. ²² Gniewliwy kłótnie wszczyna, zapalczywy mnoży grzechy. ²³ Człowieka poniża jego pycha, pokorny zdobędzie uznanie. ²⁴ Uczestnik kradzieży - wrogiem swej duszy, słysząc* przekleństwa - nie wydaje. ²⁵ Strach przed człowiekiem to sidło, kto ufa Panu, bezpieczny. ²⁶ Wielu szuka względów u władcy, lecz Pan osądzi każdego. ²⁷ Niegodziwiec jest wstrętny dla prawych, dla nieprawych wstrętny jest uczciwy*.
30 ¹ Słowa Agura*, syna Jake z Massa*. Mowa tego człowieka do Itiela*, do Itiela i Ukala. ² Jestem najgłupszy z ludzi, nie mam ludzkiej zdolności, ³ nie nabyłem mądrości, wiedza Świętego mi obca*. ⁴ * Kto wstąpił do nieba i zstąpił? Kto zebrał wiatr w swoje garście? Kto wody owinął płaszczem? Kto krańce ziemi utworzył? Jakie jest jego imię? - A jakie syna? Wiadomo ci może? ⁵ Każde słowo Boga w ogniu wypróbowane, tarczą jest dla tych, co Doń się uciekają. ⁶ Do słów Jego nic nie dodawaj, by cię nie skarał: nie uznał za kłamcę. ⁷ Proszę Cię o dwie rzeczy, nie odmów mi - proszę - nim umrę: ⁸ Kłamstwo i fałsz oddalaj ode mnie, nie dawaj mi bogactwa ni nędzy, żyw mnie chlebem niezbędnym, ⁹ bym syty nie stał się niewiernym, nie rzekł: «A któż jest Pan?» lub z biedy nie począł kraść i imię mego Boga znieważać. ¹⁰ Nie oczerniaj sługi przed panem, by cię nie przeklął, byś nie poniósł kary. ¹¹ Jest plemię, co ojcu złorzeczy i matce nie chce błogosławić. ¹² Jest plemię w swych oczach niewinne, a nie jest obmyte z brudów. ¹³ Jest plemię o wzroku wyniosłym, powieki ma w górę wzniesione. ¹⁴ Jest plemię o zębach jak miecze, o zębach trzonowych jak noże, by wygryźć uciemiężonych z kraju, a spośród ludzi nędzarzy. ¹⁵ Pijawka ma dwie córki: «Przynieś! Przynieś!» Trzy rzeczy są nigdy nie syte, cztery nie mówią: «Dość»: ¹⁶ Szeol, niepłodne łono, ziemia wody niesyta, ogień, co nie mówi: «Dość». ¹⁷ Oko, co ojca wyśmiewa, gardzi posłuchem dla matki - niech kruki nad rzeką wydziobią lub niech je zjedzą orlęta! ¹⁸ Trzech rzeczy pojąć nie mogę, a czterech nie znam: ¹⁹ drogi orła po niebie, drogi węża po skale, drogi okrętu po morzu, drogi mężczyzny u młodej kobiety*. ²⁰ Tak postępuje cudzołożnica: zjadła, obtarła swe usta i rzekła: «Źle nie zrobiłam»*. ²¹ Pod trzema rzeczami drży ziemia i czterech znieść nie może: ²² pod niewolnikiem, gdy królem zostanie; pod głupcem, gdy je do syta; ²³ pod pogardzaną, gdy żoną i panią zostanie; pod sługą - dziedziczką po pani. ²⁴ Są na ziemi cztery istoty małe, lecz najrozumniejsze z mądrych: ²⁵ lud mrówczy, chociaż bez siły, a w lecie nazbiera żywności; ²⁶ góraliki*, lud wprawdzie niemocny, ale w skale mieszkania zakłada; ²⁷ szarańcza, która choć nie ma króla, cała wyrusza w porządku; ²⁸ jaszczurka, co nie da się schwycić rękami, a mieszka w pałacach królewskich. ²⁹ Trzy rzeczy krok mają wspaniały, a cztery chód mają wyniosły: ³⁰ lew najdzielniejszy wśród zwierząt, przed niczym się nie cofa; ³¹ kogut, co dumnie chodzi wśród kur; koń bojowy lub kozioł, i król, z którym jest lud [jego]*. ³² Bezmyślnie uniosłeś się dumą?* Po namyśle - rękę na usta! ³³ Bo uciskanie mleka daje masło, uciskanie nosa wywoła krew, uciskanie gniewu - wywoła kłótnie.
31 ¹ Słowa Lemuela, króla Massa*, których nauczyła go matka. ² Cóż, synu? Cóż, synu mojego łona? Cóż, synu mych ślubów? ³ Nie oddawaj kobietom swojej mocy ni rządów* twych tym, które gubią królów. ⁴ Nie dla królów, Lemuelu, nie dla królów picie wina ani dla władców pożądanie sycery, ⁵ by pijąc, praw nie zapomnieli, nie zaniedbali prawa ubogich. ⁶ Daj sycerę skazańcom, a wino zgorzkniałym na duchu: ⁷ niech piją, niech nędzy zapomną, na trud już niepomni. ⁸ Ty usta otwórz dla niemych, na sąd dla godnych litości*, ⁹ rządź uczciwie i usta swe otwórz, obroń uciemiężonych i biednych! ¹⁰ Niewiastę dzielną któż znajdzie? Jej wartość przewyższa perły. ¹¹ Serce małżonka jej ufa, na zyskach mu nie zbywa; ¹² nie czyni mu źle, ale dobrze przez wszystkie dni jego życia. ¹³ O len się stara i wełnę, pracuje starannie rękami. ¹⁴ Podobnie jak okręt kupiecki żywność sprowadza z daleka. ¹⁵ Wstaje, gdy jeszcze jest noc, i żywność rozdziela domowi, <a obowiązki - swym dziewczętom>. ¹⁶ Myśli o roli - kupuje ją: z zarobku swych rąk zasadza winnicę. ¹⁷ Przepasuje mocą swe biodra, umacnia swoje ramiona. ¹⁸ Już widzi pożytek z swej pracy: jej lampa wśród nocy nie gaśnie. ¹⁹ Wyciąga ręce po kądziel, jej palce chwytają wrzeciono. ²⁰ Otwiera dłoń ubogiemu, do nędzarza wyciąga swe ręce. ²¹ Dla domu nie boi się śniegu, bo cały dom odziany na lata*, ²² sporządza sobie okrycia, jej szaty z bisioru i z purpury. ²³ W bramie jej mąż szanowany, gdy wśród starszyzny kraju zasiądzie. ²⁴ Płótno wyrabia, sprzedaje, pasy dostarcza kupcowi. ²⁵ Strojem jej siła i godność, do dnia przyszłego się śmieje. ²⁶ Otwiera usta z mądrością, na języku jej miłe nauki. ²⁷ Bada bieg spraw domowych, nie jada chleba lenistwa. ²⁸ Powstają synowie, by szczęście jej uznać, i mąż, ażeby ją sławić: ²⁹ «Wiele niewiast pilnie pracuje, lecz ty przewyższasz je wszystkie». ³⁰ Kłamliwy wdzięk i marne jest piękno: chwalić należy niewiastę, co boi się Pana. ³¹ Z owocu jej rąk jej dajcie, niech w bramie chwalą jej czyny.