5 ¹ Ku mojej mądrości zwróć się, mój synu, ku mojej rozwadze nakłoń swe ucho, ² abyś zachował roztropność, twe usta niech strzegą rozsądku! ³ Bo miód wycieka z warg obcej*, podniebienie jej gładkie jak olej, ⁴ lecz w końcu będzie gorzka niby piołun i ostra jak miecz obosieczny. ⁵ Jej nogi zstępują ku śmierci, do Szeolu* zmierzają jej kroki, ⁶ byś nie ujrzał drogi życia, jej ścieżki wiją się niedostrzegalnie*. ⁷ Więc teraz, mój synu, posłuchaj: nie odstępuj od moich pouczeń; ⁸ idź drogą swą od niej daleko, pod drzwi jej domu nie podchodź, ⁹ byś obcym swej sławy nie oddał, a lat swych okrutnikowi, ¹⁰ by z pracy twej inni nie tyli, by mienie twe nie szło w dom obcy. ¹¹ Na końcu przyjdzie ci wzdychać, gdy ciało i siły wyczerpiesz. ¹² Powiesz: «Nie cierpiałem upomnień - nauką wzgardziło moje serce, ¹³ nie dbałem na głos wychowawców, nie dawałem posłuchu nauczającym mnie; ¹⁴ o włos, a popadłbym w wielkie nieszczęście pośród rady i zgromadzenia». ¹⁵ Pij wodę z własnej cysterny*, tę, która płynie z twej studni. ¹⁶ Na zewnątrz mają bić twoje źródła? Tworzyć na placach strumienie? ¹⁷ Niech służy dla ciebie samego, a nie innym wraz z tobą; ¹⁸ niech źródło twe świętym* zostanie, znajduj radość w żonie młodości. ¹⁹ Przemiła to łania i wdzięczna kozica*, jej piersią upajaj się zawsze, w miłości jej stale czuj rozkosz! ²⁰ Po cóż, mój synu, upajać się obcą i obejmować piersi nieznanej? ²¹ Bo drogi ludzkie - przed oczyma Pana, On widzi wszystkie ich ścieżki. ²² Gdy grzesznym nieprawość owładnie, trzymają go więzy występku. ²³ Umrze on z braku nauki, pobłądzi z ogromu głupoty.
6 ¹ Gdy za bliźniego ręczyłeś, mój synu, gdy za obcego* ręką świadczyłeś - ² słowami swych ust się związałeś, mową warg własnych jesteś schwytany. ³ Uwolnij się, uczyń to, synu, boś dostał się w ręce bliźniego: idź, biegnij* i na bliźniego nalegaj; ⁴ oczom swym zamknąć się nie daj, powiekom nie dozwól odpocząć; ⁵ jak gazela wyrwij się z ręki, jak ptaszek z potrzasku ptasznika. ⁶ Do mrówki się udaj, leniwcze, patrz na jej drogi - bądź mądry: ⁷ nie znajdziesz u niej zwierzchnika ni stróża żadnego, ni pana, ⁸ a w lecie gromadzi swą żywność i zbiera swój pokarm we żniwa. ⁹ Jak długo, leniwcze, chcesz leżeć? A kiedyż ze snu powstaniesz? ¹⁰ Trochę snu i trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć: ¹¹ a przyjdzie na ciebie nędza jak włóczęga i niedostatek - jak biedak żebrzący*. ¹² Człowiekiem nikczemnym jest i nicponiem: kto chodzi z kłamstwem na ustach, ¹³ oczyma strzela, szurga nogami, palcami swymi wskazuje; ¹⁴ a w sercu podstęp ukrywa, stale przemyśliwa zło, jest podnietą do kłótni. ¹⁵ Dlatego nagle zagłada nań przyjdzie: w mgnieniu oka zniszczony - i nieodwracalnie. ¹⁶ * Tych sześć rzeczy w nienawiści ma Pan, a siedem budzi u Niego odrazę: ¹⁷ wyniosłe oczy, kłamliwy język, ręce, co krew niewinną wylały, ¹⁸ serce knujące złe plany, nogi, co biegną prędko do zbrodni, ¹⁹ świadek fałszywy, co kłamie, i ten, kto wznieca kłótnie wśród braci. ²⁰ Strzeż, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki, ²¹ w sercu je wyryj na zawsze i zawieś sobie na szyi! ²² Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się - mówią do ciebie: ²³ bo lampą jest nakaz, a światłem Prawo*, drogą do życia - upomnienie, nagana. ²⁴ One cię strzegą przed złą kobietą, przed obcą, choć język ma gładki: ²⁵ jej wdzięków niech serce twoje nie pragnie, powiekami jej nie daj się złowić, ²⁶ bo nierządnicy wystarczy kęs chleba, zamężna zaś czyha na cenne życie*. ²⁷ Czy schowa kto ogień w zanadrzu, by nie zajęły się jego szaty? ²⁸ Czy kto pójdzie po węglach ognistych, a stóp nie poparzy? ²⁹ Tak ten, kto idzie do żony bliźniego, kto jej dotknie, nie ujdzie karania. ³⁰ Nie ma hańby dla tego, kto kradnie, by wnętrze napełnić, gdy głodny; ³¹ a siedmiokrotnie zwróci złapany , wszystko, co w domu ma, odda. ³² Lecz kto cudzołoży, ten jest niemądry: na własną zgubę to czyni. ³³ Chłostę i wstyd on tu znajdzie, a jego hańba się nie zmaże: ³⁴ bo zazdrość pobudza gniew męża, nie okaże litości w dniu pomsty, ³⁵ na okup za winę nie spojrzy, dary odrzuci, choćbyś je mnożył.
7 ¹ Synu, przestrzegaj słów moich, moje nakazy przechowuj u siebie! ² Strzeż mych nakazów, byś żył, jak źrenicy oka - mych uwag. ³ Do palca je swego przymocuj, na tablicy serca je zapisz. ⁴ Mów do mądrości: «Ma siostro!»*, przyjaciółką nazywaj roztropność, ⁵ abyś się ustrzegł przed cudzą żoną, przed obcą, co mowę ma gładką. ⁶ Przez okno bowiem swego domu, przez kratę się przyglądałem, ⁷ ujrzałem wśród nieświadomych, poznałem pomiędzy chłopcami młodzieńca lekkomyślnego. ⁸ Przechodził ulicą obok narożnika, na drogę do domu jej wstąpił, ⁹ o zmroku, o późnej godzinie, pod osłoną nocnych ciemności. ¹⁰ Oto kobieta wychodzi naprzeciw - strój nierządnicy, a zamiar ukryty, ¹¹ wzburzona, nieopanowana, nie ustoi w domu jej noga: ¹² to na ulicy, to na placu, na każdym rogu czatuje. ¹³ Chwyciła go i obejmuje, z bezczelną miną doń rzekła: ¹⁴ «Miałam złożyć ofiarę biesiadną*, dziś dopełniłam swych ślubów, ¹⁵ wyszłam tobie naprzeciw, zaczęłam cię szukać, znalazłam. ¹⁶ Kilimem swe łoże wysłałam, kobiercem wzorzystym z Egiptu, ¹⁷ swą pościel mirrą skropiłam, aloesem i cynamonem. ¹⁸ Chodź, pijmy rozkosz do rana, miłością się cieszmy, ¹⁹ bo mąż poza domem przebywa, udał się w drogę daleką: ²⁰ wór pieniędzy zabrał ze sobą, ma wrócić na pełnię księżyca». ²¹ Omamiła go długą namową, pochlebstwem swych warg go uwiodła; ²² podążył tuż za nią niezwłocznie, jak wół, co idzie na rzeź, jak jeleń związany powrozem*, ²³ aż strzała przeszyje wątrobę; jak wróbel, co wpada w sidło, nieświadom, że idzie o życie. ²⁴ Teraz, synowie, słuchajcie mnie, zważajcie na słowa ust moich; ²⁵ niechaj twe serce w jej stronę nie zbacza, po ścieżkach jej się nie błąkaj; ²⁶ bo wielu raniła, strąciła ich wielu - a wszystkich zabiła. ²⁷ Dom jej drogą jest do Szeolu: co w podwoje śmierci prowadzi.
8 ¹ Czyż Mądrość* nie nawołuje? nie wysila głosu Roztropność? ² Na najwyższym szczycie, przy drodze, na rozstaju zasiada, ³ przy bramach, u wejścia do miasta, w przejściach głos swój podnosi: ⁴ «Odzywam się do was, mężowie, wzywam was, synowie ludzcy, ⁵ prostacy - mądrości się uczcie, nierozumni - nabierzcie rozsądku! ⁶ Słuchajcie, mówię rzeczy wzniosłe, z warg moich wychodzi prawość, ⁷ podniebienie me prawdę podaje, wstrętna mym wargom nieprawość. ⁸ Moje wszystkie mowy są słuszne - obcy mi fałsz i krętactwo - ⁹ dla rozumnych one wszystkie są jasne, prawe dla tych - co mądrość posiedli. ¹⁰ Nabądźcie moją naukę - nie srebro, raczej wiedzę - niż złoto najczystsze; ¹¹ bo mądrość cenniejsza od pereł i żaden klejnot nie jest jej równy». ¹² Jam Mądrość - Roztropność mi bliska*, posiadam wiedzę głęboką. ¹³ Bojaźnią Pańską - zła nienawidzić. Nie znoszę dumy, złych dróg, wyniosłości ust przewrotnych. ¹⁴ Moja jest rada i stałość, moja - rozwaga, potęga*. ¹⁵ Dzięki mnie królowie panują, słusznie wyrokują urzędnicy. ¹⁶ Dzięki mnie rządzą władcy i wielmoże - rządcy prawowierni. ¹⁷ Tych kocham, którzy mnie kochają, znajdzie mnie ten, kto mnie szuka. ¹⁸ Bogactwo jest ze mną i sława, wspaniałe dobra i prawość; ¹⁹ mój owoc cenniejszy niż złoto, a plony niż srebro najczystsze. ²⁰ Drogą prawości ja kroczę, ścieżkami sprawiedliwości, ²¹ by przyjaciół obsypać bogactwem i napełnić ich skarbce. ²² Pan mnie stworzył, swe arcydzieło, jako początek swej mocy, od dawna, ²³ od wieków jestem stworzona, od początku, nim ziemia powstała. ²⁴ Przed oceanem* istnieć zaczęłam, przed źródłami pełnymi wody; ²⁵ zanim góry zostały założone, przed pagórkami zaczęłam istnieć; ²⁶ nim ziemię i pola uczynił - początek pyłu na ziemi*. ²⁷ Gdy niebo umacniał, z Nim byłam, gdy kreślił* sklepienie nad bezmiarem wód, ²⁸ gdy w górze utwierdzał obłoki, gdy źródła wielkiej otchłani umacniał*, ²⁹ gdy morzu stawiał granice, by wody z brzegów nie wyszły, gdy kreślił fundamenty pod ziemię. ³⁰ Ja byłam przy Nim mistrzynią*, rozkoszą Jego dzień po dniu, cały czas igrając przed Nim, ³¹ igrając na okręgu ziemi, znajdując radość przy synach ludzkich. ³² Więc teraz, synowie, słuchajcie mnie, szczęśliwi, co dróg moich strzegą. ³³ Przyjmijcie naukę i stańcie się mądrzy, pouczeń mych nie odrzucajcie! ³⁴ Błogosławiony ten, kto mnie słucha, kto co dzień u drzwi moich czeka, by czuwać u progu mej bramy, ³⁵ bo kto mnie znajdzie, ten znajdzie życie i uzyska łaskę u Pana; ³⁶ kto mnie nie znajdzie, duszę swą rani, śmierć kocha każdy, kto mnie się wyrzeka.
9 ¹ Mądrość zbudowała sobie dom i wyciosała siedem kolumn*, ² nabiła zwierząt, namieszała* wina i stół zastawiła. ³ Służące wysłała, by wołały z wyżynnych miejsc miasta: ⁴ «Prostaczek niech do mnie tu przyjdzie». Do tego, komu brak mądrości, mówiła: ⁵ «Chodźcie, nasyćcie się moim chlebem, pijcie wino, które zmieszałam. ⁶ Odrzućcie głupotę i żyjcie, chodźcie drogą rozwagi!» ⁷ Kto poucza szydercę, ściąga na siebie wzgardę, strofując nieprawego, sam sobie szkodzi*. ⁸ Nie strofuj szydercy, by cię nie znienawidził, strofuj mądrego, a będzie cię kochał. ⁹ Ucz mądrego, a stanie się mędrszy, oświeć mądrego, a zwiększy swą wiedzę. ¹⁰ Treścią* mądrości jest bojaźń Pańska, rozsądkiem - poznanie Świętego. ¹¹ Dzięki mnie twe dni się pomnożą, lata życia będą ci dodane. ¹² Pomagasz sobie, gdy jesteś rozumny, a gdyś szydercą, sam na tym ucierpisz. ¹³ Niewiasta Głupota* ciągle się rzuca, Pustota niczego nie pojmie. ¹⁴ Przy bramie swego domu usiadła, na tronie*, na wyżynach w mieście, ¹⁵ by wołać na przechodzących drogą, na tych, co prosto idą swymi ścieżkami. ¹⁶ «Niech zboczy tu niedoświadczony» - odzywa się do tego, komu brak mądrości: ¹⁷ «Przyjemna jest woda kradziona, chleb [wzięty] skrycie jest smaczny». ¹⁸ Nie myśli się o tym, że tam bawią zmarli*, jej zaproszeni - w głębinach Szeolu.