Mądrość Syracha (Syr)

Pod względem doktrynalnym księga zawiera ideały mądrościowe i etyczne judaizmu(umiarkowanie, dobroczynność, ofiara, czystość i religijna postawa praktyczna), z których wiele podjął i dowartościował Nowy Testament.
ze wstępu do Mądrości Syracha

Wstęp do Mądrości Syracha

Księga ta w różnych tradycjach posiada różne tytuły; przekład polski opiera się na jednym z rękopisów greckich, także niejednolitych. W oryginale hebrajskim, dość wcześnie zaginionym, pismo określano prawdopodobnie jako Księgę (słowa) Jezusa, syna Syracha; wynika to z Syr 50,27 i Syr 51,30 oraz wzmianek w Talmudzie. Tradycja łacińska, posługując się tą księgą w przygotowaniu katechumenów, nazwała ją (już od św. Cypriana) księgą "kościelną", łac. Ecclesiasticus ("Eklezjastyk"). Być może pewną rolę odegrało tu podobieństwo (lub równy autorytet) z Eklezjastesem (Koheletem). W praktyce nomenklatura łacińska powodowała liczne nieporozumienia co do obu ksiąg, stąd też obecnie jest coraz mniej używana.

W odróżnieniu od pozostałych Ksiąg dydaktycznych autor księgi i jej język pierwotny, a także dalsze dzieje są dobrze znane. Autorem tego obszernego pisma mądrościowego jest doświadczony i wykształcony nauczyciel Prawa, obeznany z wszelkimi tradycjami mądrościowymi. Przedmowa napisana przez tłumacza księgi na język grecki, tzw. Prolog - nie należący do jej zasadniczej treści, podaje imię autora: Jezus, uzupełnione w Syr 50,27 wskazówkami rodowodowymi: syn Syracha, syna Eleazara z Jerozolimy. Jezus, syn Syracha napisał w języku hebr. księgę w początkach w. II przed Chr. (por. Syr 50,1-24 aluzje do pontyfikatu Szymona, syna Oniasza, a więc Szymona II). Wnuk jego po przybyciu do Egiptu w r. 132 (38 rok panowania Ptolemeusza Euergetesa) przełożył słowa swego dziadka na język grecki dla tamtejszej diaspory, posługującej się niemal wyłącznie tym językiem. Już Prolog (w. 20-22) wskazuje na to, że tłumaczenie to nie było dosłowne; chodziło w wielu wypadkach o adaptację tekstu hebrajskiego do mentalności greckiej, niekiedy o przystosowanie do aktualnych potrzeb gminy żydowskiej ok. r. 130 przed Chrystusem.

Księga Syracha, mimo że napisana w oryginale po hebrajsku, nie należała do zbioru żydowskiego (kanonu) Ksiąg świętych, chociaż pisma talmudyczne przytaczają ją w podobny sposób jak księgi kanoniczne. Weszła natomiast w wersji greckiej do Septuaginty i stąd przyjęli ją chrześcijanie. Należy ona do grupy ksiąg wtórnokanonicznych; jej natchnienie i kanoniczność potwierdził Sobór Trydencki, wbrew wahaniom niektórych ugrupowań chrześcijańskich. W NT znał księgę przynajmniej autor Listu Jakuba (Jk 1,19 - por. Syr 5,11), zapewne także i inni (por. np. Mt 6,14 z Syr 28,2; Łk 1,17 z Syr 48,10 itd.). Do r. 1896 jedynym znanym tekstem był przekład grecki, choć jeszcze św. Hieronim wspomina o oryginale hebrajskim. Kolejno znalezione urywki hebrajskie (z genizy w Kairze, z Qumran oraz z Masady) pozwoliły odtworzyć znaczą część tekstu hebrajskiego, wykazały jednak dość zasadnicze różnice między oryginałem a przekładem, a właściwie przekładami (i kolejnymi adaptacjami). Przekład niniejszy opiera się w zasadzie na tradycyjnych rękopisach greckich, znalezione fragmenty hebrajskie służą jedynie do usuwania niejasności. Wydaje się, że przekład grecki pochodzi z nieco innej (niekiedy lepszej) postaci tekstu, niż go reprezentują znalezione urywki hebrajskie, także niejednolite.

Autor zamierzał dać czytelnikom rodzaj praktycznej filozofii, łatwo stosowalnej w życiu, a opartej na tradycyjnej religijności dawniejszych pism ST i historii Ludu Bożego. W księdze można wyróżnić dwie większe części: Syr 1-42,14; oraz Syr 42,15-51,30. Pierwsza ma charakter antologiczny, zawiera szereg luźno powiązanych wskazówek mądrościowych i napomnień, niekiedy zestawionych w relacji do stanu lub wieku człowieka. Występuje tu nie tylko szereg hymnów, modlitw i refleksji, ale i spekulacji na temat pochodzenia mądrości, która zaczyna przybierać pewne cechy osobowe. Bardzo ważnym źródłem religijności tamtego okresu jest idealny obraz uczonego w Pismach w Syr 38,24-39,11. Ta część księgi przypomina dość żywo Księgę Przysłów tak w starszej jej części, jak i w Prz rozdz. Prz 1-9. Druga część ma charakter bardziej hymniczny: wysławia mądrość przejawiającą się w stworzeniu, a w Syr 44,1-50,26 przechodzi w "Pochwałę Ojców", tj. w antologiczne zestawienie mądrości przejawiającej się w wybitnych mężach historii wybranego narodu. Zakończenie stanowi modlitwa Syracha oraz alfabetycznie zbudowane wezwanie do mądrości. Pod względem doktrynalnym księga zawiera ideały mądrościowe i etyczne judaizmu (umiarkowanie, dobroczynność, ofiara, czystość i religijna postawa praktyczna), z których wiele podjął i dowartościował Nowy Testament.

Zobacz rozdział