Am 1,1-5,27

Tytuł
1 1 Słowa Amosa, który był jednym spośród pasterzy z Tekoa: co widział w sprawie Izraela, za dni Ozjasza, króla Judy, i za dni Jeroboama, syna Joasza, króla Izraela, na dwa lata przed trzęsieniem ziemi*.
Wstęp
2 Powiedział on: Pan z Syjonu zagrzmi*. Z Jeruzalem wyda swój głos, a lamentować będą łąki pasterzy i szczyt Karmelu uschnie*.
ZAPOWIEDŹ SĄDU NAD SĄSIADAMI IZRAELA I NAD NIM SAMYM
Przeciwko Damaszkowi
3 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Damaszku i z powodu czterech* nie odwrócę tego [wyroku], gdyż zmłócili saniami* żelaznymi Gilead. 4 Ześlę więc ogień na dom Chazaela, by strawił pałace Ben-Hadada*. 5 Rozbiję zaworę Damaszku i wytępię mieszkańca z doliny Awen i dzierżącego berło z Bet-Eden*, a naród Aramu uprowadzony zostanie do Kir - mówi Pan.
Przeciwko Gazie i Filistynom
6 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Gazy i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż uprowadzili doszczętnie ludność, by wydać ją Edomowi. 7 * Ześlę więc ogień na mury Gazy, i strawi on jej pałace. 8 Wytępię mieszkańca z Aszdodu i dzierżącego berło z Aszkelonu. Zwrócę rękę przeciw Ekronowi i zginie reszta Filistynów - rzekł Pan Bóg.
Przeciwko Tyrowi i Fenicji
9 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Tyru i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż wydali oni Edomowi uprowadzonych aż do ostatniego i nie pamiętali o bratnim przymierzu*. 10 Ześlę więc ogień na mury Tyru i strawi jego pałace.
Przeciwko Edomowi
11 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Edomu i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż prześladował mieczem brata swego, tłumiąc uczucie miłosierdzia, trwał w swym gniewie nieustannie i gniew swój chował do końca. 12 Ześlę więc ogień na Teman* i strawi pałace Bosry*.
Przeciwko Ammonitom
13 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków synów Ammona i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż rozcinał brzemienne niewiasty Gileadu, by rozszerzyć swoje granice. 14 Rozpalę więc ogień na murach Rabba* i strawi jego pałace podczas wrzawy w dzień bitwy, podczas burzy w dzień wichru. 15 I pójdzie król ich w niewolę, on i książęta jego razem - rzekł Pan.
Przeciwko Moabitom
2 1 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Moabu i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż on spalił kości króla Edomu na wapno*. 2 Ześlę więc ogień na Moab i strawi pałace Keriotu*, zginie podczas wrzawy wojennej Moab, podczas okrzyków, przy dźwięku rogu. 3 Zniszczę pośród niego władcę, a razem z nim wszystkich książąt jego wybiję - rzekł Pan.
Przeciwko Judzie
4 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Judy i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż odrzucili Prawo Pana i przykazań Jego nie strzegli; zwiedli ich kłamliwi ich bogowie, za którymi przodkowie ich chodzili. 5 Ześlę więc ogień na Judę i strawi pałace Jeruzalem.
Przeciwko Izraelowi
6 Tak mówi Pan: Z powodu trzech występków Izraela i z powodu czterech nie odwrócę tego [wyroku], gdyż sprzedają za srebro sprawiedliwego, a ubogiego za parę sandałów; 7 w prochu ziemi depcą głowy biednych i ubogich kierują na bezdroża; ojciec i syn chodzą do tej samej dziewczyny*, aby znieważać święte imię moje. 8 Na płaszczach zastawnych* wylegują się przy każdym ołtarzu i wino wymuszone grzywną piją w domu swego Boga. 9 Ja to przed nimi zgładziłem Amorytów*, którzy byli wysocy jak cedry, a mocni byli jak dęby. I zniszczyłem owoc ich z góry, a z dołu korzenie*. 10 I Ja to wyprowadziłem was z Egiptu, wiodłem przez pustynię przez lat czterdzieści, byście posiedli ziemię Amorytów. 11 Wzbudzałem spomiędzy waszych synów proroków, a spomiędzy waszych młodzieńców - nazirejczyków. Czyż nie było tak, synowie Izraela? - wyrocznia Pana. 12 A wy dawaliście pić nazirejczykom wino i prorokom rozkazywaliście: «Nie prorokujcie!» 13 Oto Ja zmiażdżę was tak, jak miażdży wozowy walec* napełniony snopami. 14 Szybkobiegacz nie będzie miał gdzie uciec, mocarz nie okaże swej siły, a bohater nie ocali życia; 15 łucznik się nie ostoi, szybkonogi nie umknie i jeździec na koniu nie ocali życia; 16 nawet najmężniejszy sercem pomiędzy bohaterami będzie w tym dniu nagi uciekał - wyrocznia Pana.
PRZESTROGA DLA IZRAELA
Kara za sprzeniewierzenie się
3 1 Słuchajcie tego słowa, które mówi Pan do was, synowie Izraela, do całego pokolenia, które Ja wyprowadziłem z ziemi egipskiej: 2 Jedynie was znałem* ze wszystkich narodów na ziemi, dlatego was nawiedzę karą za wszystkie wasze winy.
Prawdziwe źródło prorockiego natchnienia
3 Czyż wędruje dwu razem, jeśli się wzajem nie znają? 4 Czyż ryczy lew w lesie, zanim ma zdobycz? Czyż lwiątko wydaje głos ze swego legowiska, jeśli niczego nie schwytało? 5 Czyż spada ptak na ziemię, jeśli nie było sidła? Czyż się unosi pułapka nad ziemią, zanim coś schwytała? 6 Czyż dmie się w trąbę w mieście, a lud się nie przelęknie? Czyż zdarza się w mieście nieszczęście, by Pan tego nie sprawił? 7 Bo Pan Bóg nie uczyni niczego, jeśli nie objawi swego zamiaru sługom swym, prorokom. 8 Gdy lew zaryczy, któż się nie ulęknie? Gdy Pan Bóg przemówi, któż nie będzie prorokować?
Groźby przeciw Samarii
9 Głoście w pałacach w Aszdodzie* i na zamkach w ziemi egipskiej! Mówcie: «Zbierzcie się na górach Samarii, zobaczcie wielkie w niej zamieszanie i gwałty pośród niej!» 10 Nie umieją postępować uczciwie - wyrocznia Pana - gromadzą nieprawość i ucisk w swych pałacach. 11 Dlatego tak mówi Pan Bóg: Nieprzyjaciel otoczy kraj; zniszczona będzie moc twoja i ograbione twoje pałace. 12 Tak mówi Pan: Tak jak pasterz z lwiej paszczy ratuje tylko dwie nogi albo koniec ucha, tak nieliczni uratowani będą synowie Izraela, siedzący w Samarii w rogu łoża* i na dywanie z Damaszku.
Przeciwko Betel i pałacom
13 Słuchajcie i oświadczcie w domu Jakubowym - wyrocznia Pana Boga, Boga Zastępów: 14 w dzień, kiedy będę karał występki Izraela, ukarzę [również] ołtarze Betel. Odrąbane zostaną rogi ołtarza i upadną na ziemię. 15 Rozwalę zarówno dom zimowy jak i letni; zniszczeją domy z kości słoniowej i rozwalone zostaną domy z hebanu* - wyrocznia Pana.
Przeciwko mieszkańcom Samarii
4 1 Słuchajcie słowa tego, krowy Baszanu*, które mieszkacie na górach Samarii: uciskacie biednych, gnębicie ubogich, mówicie do mężów swoich: «Przynieś, a będziemy pili!» 2 Poprzysiągł Pan Bóg na świętość swoją: Oto dni na was nadchodzą, że pochwycą was hakami, resztę was - rybackimi wędkami: 3 i przez wyłomy w murze wyjdzie, każda przed siebie, i powloką was do Hermonu* - wyrocznia Pana.
Przeciwko świątyniom w Betel i Gilgal
4 Idźcie do Betel i grzeszcie, do Gilgal i grzeszcie więcej; przynoście co ranka ofiary wasze i co trzeci dzień dziesięciny! 5 Nawet chleb kwaszony* spalajcie na ofiarę pochwalną i nawołujcie głośno do ofiar dobrowolnych, bo to lubicie, synowie Izraela - wyrocznia Pana Boga.
Kary
6 To Ja sprowadziłem na was klęskę głodu* we wszystkich waszych miastach i brak chleba we wszystkich waszych wioskach, aleście do Mnie nie powrócili - wyrocznia Pana. 7 To Ja wstrzymałem dla was deszcz na trzy miesiące przed żniwami: spuściłem deszcz na jedno miasto, a w drugim mieście nie padało; jedno pole zostało zroszone, a drugie pole, na którym nie padał deszcz, stało się suche. 8 I wlekli się mieszkańcy dwu, trzech miast, do jednego miasta, by napić się wody, i nie zaspokoili pragnienia; aleście do Mnie nie powrócili - wyrocznia Pana. 9 Karałem was zwarzeniem i śniecią zbóż, liczne ogrody wasze i winnice, drzewa figowe i oliwki zjadła szarańcza; aleście do Mnie nie powrócili - wyrocznia Pana. 10 Zesłałem na was zarazę jak na Egipt; wybiłem mieczem waszych młodzieńców, a konie wasze uprowadzono; w ogniu spłonęły wasze obozy, kiedy gniewałem się na was*, aleście do Mnie nie powrócili - wyrocznia Pana. 11 Spustoszyłem was, jak podczas Bożego spustoszenia Sodomy i Gomory; staliście się jak głownia wyciągnięta z ognia; aleście do Mnie nie powrócili - wyrocznia Pana. 12 Tak uczynię tobie, Izraelu, a ponieważ ci to uczynię, przygotuj się, by stawić się przed Bogiem twym, Izraelu! 13 On to jest, który tworzy góry i stwarza wichry, myśli ludzkie poznaje, wywołuje jutrzenkę i ciemność, stąpa po wyżynach ziemi. Pan, Bóg Zastępów, jest imię Jego.
Opłakiwanie Izraela
5 1 Słuchajcie tej mowy, którą jako pieśń żałobną o was zaśpiewam, domu Izraela! 2 Upadła, nie będzie mogła powstać Dziewica Izraela*; leży na ziemi, nikt jej nie podźwignie. 3 Gdyż tak mówi Pan Bóg: Miastu, które wysłało tysiąc [wojska], pozostanie stu; które wysłało stu, ocali dziesięciu dla domu Izraela.
Nawrócenie jest konieczne
4 Tak mówi Pan do domu Izraela: Szukajcie Mnie, a żyć będziecie. 5 Nie szukajcie zaś Betel i do Gilgal nie chodźcie! I Beer-Szeby nie odwiedzajcie! Albowiem Gilgal pójdzie do niewoli, a Betel zniknie. 6 * Szukajcie Pana, a żyć będziecie! Gdyż inaczej jak ogień nawiedzi On dom Józefa i strawi go. Nikt nie będzie mógł zagasić ognia w Betel. 7 Prawość obracacie w piołun, a sprawiedliwość depczecie po ziemi. 8 To Ten, który uczynił Plejady i Oriona, który przemienia ciemności w poranek, a dzień w noc zaciemnia, Ten, który wzywa wody morskie i rozlewa je po powierzchni ziemi - Pan jest imię Jego. 9 On na mocnego zsyła zniszczenie i sprowadza zniszczenie na twierdzę.
Groźby
10 W bramie nienawidzą dowodzącego słuszności, nie cierpią tego, który mówi prawdę. 11 Ponieważ deptaliście biednego i daniny w zbożu* braliście od niego, możecie zbudować sobie domy z kamienia ciosanego, lecz nie będziecie w nich mieszkali; możecie piękne winnice zasadzić, lecz nie będziecie pili z nich wina. 12 Albowiem poznałem mnogie wasze złości i grzechy wasze liczne, o wy, ciemięzcy sprawiedliwego, biorący okup i uciskający w bramie ubogich! 13 Dlatego w tym czasie milczy człowiek roztropny, bo jest to czas niedoli.
Nawoływanie Proroka
14 Szukajcie dobra, a nie zła, abyście żyli. Wtedy Pan, Bóg Zastępów, będzie z wami, tak jak to mówicie*. 15 Miejcie w nienawiści zło, a miłujcie dobro! Wymierzajcie w bramie sprawiedliwość! Może ulituje się Pan, Bóg Zastępów, nad Resztą* pokolenia Józefa.
Dzień Pański
16 Dlatego tak mówi Pan, Bóg Zastępów, Panujący: Na wszystkich placach będzie lament, na wszystkich ulicach krzyczeć będą: «Biada, biada!» Wzywać będą rolnika do żałoby, do lamentowania - umiejących jęczeć. 17 We wszystkich winnicach będzie narzekanie, bo przejdę pośród ciebie - rzekł Pan. 18 Biada oczekującym dnia Pańskiego. Cóż wam po dniu Pańskim? On jest ciemnością a nie światłem*. 19 Jakby uciekał człowiek przed lwem, a trafił na niedźwiedzia; jakby skrył się do domu i oparł się ręką o ścianę, a ukąsił go wąż. 20 Przecież dzień Pański jest ciemnością, a nie światłem, mrokiem, a nie ma w nim jasności?
Przeciwko zewnętrznemu ujmowaniu służby Bogu
21 * Nienawidzę, brzydzę się waszymi świętami. Nie będę miał upodobania w waszych uroczystych zebraniach. 22 Bo kiedy składacie Mi całopalenia i wasze ofiary, nie znoszę tego, na ofiary biesiadne z tucznych wołów nie chcę patrzeć. 23 Idź precz ode Mnie ze zgiełkiem pieśni twoich, i dźwięku twoich harf nie chcę słyszeć. 24 Niech sprawiedliwość wystąpi jak woda z brzegów i prawość jak potok nie wysychający wyleje! 25 Czyż nie składaliście Mi żertw i ofiar pokarmowych na pustyni przez czterdzieści lat, domu Izraela, 26 a [zarazem] obnosiliście Sikkuta, waszego króla, i Kijjuna*, wasze bożki, <gwiazdę waszego boga>, któreście sobie uczynili? 27 Dlatego przesiedlę was poza Damaszek, mówi Pan, Bóg Zastępów - to imię Jego.


Przypisy

1,1 - Por. Za 14,5.
1,2 - "Zagrzmi" - por. Jr 25,30; Oz 11,10; Jl 4,16; "uschnie" - susza będzie karą Bożą.
1,3 - "Trzech... czterech", tzn. z powodu licznych występków (por. Prz 30,15.18.21.29); "saniami" - zob. Iz 28,27.
1,4 - Chazael i jego syn Ben-Hadad III byli królami Aramu, którzy walczyli z państwem Izraela.
1,5 - Dolina Awen i Bet-Eden trudne do identyfikacji. Wydaje się, że dolina Awen oznacza dolinę damasceńską, a Bet-Eden sam Damaszek. Inni utożsamiają nazwę z Celesyrią i Aram-Naharaim.
1,7 - Gaza, Aszdod, Aszkelon, Ekron - były to sławne miasta filistyńskie.
1,9 - Aluzja do przymierza między Dawidem a Hiramem, królem Tyru (por. 1 Krl 5,15).
1,12 - Teman - oznacza albo plemię reprezentujące cały naród, albo miasto; Bosra - główne miasto Edomitów.
1,14 - Dzisiejszy Amman, stolica państwa Jordanii.
2,1 - Profanacja szczątków zmarłego łączyła się w zrozumieniu Semitów z losami cienia (duszy) tegoż zmarłego po śmierci. Na uwagę zasługuje napiętnowanie takiego postępowania u narodu izraelskiego.
2,2 - Jedno z głównych miast Moabu, znane z kultu bożka Kemosza.
2,7 - Aluzja do nierządu sakralnego, przejętego od Kananejczyków (por. Pwt 23,18n), bądź do kazirodztwa (por. Kpł 18,8; Kpł 20,11n).
2,8 - Płaszcz dany w zastaw miał być oddany na noc dłużnikowi, by mógł się nim przykryć (por. Wj 22,25n; Pwt 24,13). Aluzja do kapłanów.
2,9 - "Amorytów" - dawnych mieszkańców Kanaanu. O ich wzroście por. Lb 13,33; "zniszczyłem... korzenie" - oznacza to całkowitą zagładę.
2,13 - Zob. Iz 28,27n.
3,2 - W sensie wybrania, umiłowania (por. Rdz 18,19; Jr 1,5 itd.).
3,9 - Zamiast "Aszdod" LXX czyta: "Aszszur".
3,12 - Tzn. próżnujący. Są różne tłumaczenia tego miejsca.
3,15 - Tłum. przypuszczalne: dosł.: "wielkie" lub "liczne domy".
4,1 - Tak nazywa Prorok kobiety Samarii, bogate, a równocześnie samolubne i nieczułe na niedolę bliźnich.
4,3 - Sens niepewny w hebr.: tłum. przyp. Istnieje wiele prób odczytania, m.in.: "Hadad-Rimmon" (Za 12,11). Aluzja do niewoli asyryjskiej lub miejsca nierządu sakralnego.
4,5 - Co było niedozwolone; zob. Kpł 2,11n.
4,6 - Dosł.: "czystość zębów" - z braku pożywienia.
4,10 - (Am 4,10de) - Tłum. przypuszczalne; inni: "Zaduch waszych obozów wzniósł się wam do nosa".
5,2 - Symbol całego narodu.
5,6 - (Am 5,6-10) - Niektórzy proponują przestawienie w. 7 w ten sposób: 6,8,9,7,10.
5,11 - W jęz. dzisiejszym - "łapówki".
5,14 - Izraelici wierzyli, że już samo wybranie zapewnia ustawiczną opiekę Pana Boga.
5,15 - Po raz pierwszy u proroków występuje tu pojęcie Reszty Izraela.
5,18 - Tzn. będzie to dzień sądu dla grzeszników, nie zaś nagrody: radości; por. w. 20.
5,21 - (Am 5,21-27) - Por. Iz 1,10-20; Jr 6,20n.
5,26 - "Sikkut" i "Kijjun" byli, zdaje się, bóstwami Babilończyków. Obie nazwy stanowią transkrypcję imion bóstw babilońskich: Sakkuta i Kajjawana (= planety Saturna). Tekst skażony, różnie popr.

Zobacz rozdział