Ga 3,1-5,12
4 1 I to wam jeszcze powiem: Jak długo dziedzic jest nieletni, niczym się nie różni od niewolnika, chociaż jest właścicielem wszystkiego. 2 Aż do czasu określonego przez ojca podlega on opiekunom i rządcom. 3 My również, jak długo byliśmy nieletni, pozostawaliśmy w niewoli "żywiołów tego świata"*. 4 * Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty, zrodzonego pod Prawem, 5 aby wykupił tych, którzy podlegali Prawu, abyśmy mogli otrzymać przybrane synostwo. 6 Na dowód tego, że jesteście synami, Bóg wysłał do serc naszych Ducha* Syna swego, który woła: Abba*, Ojcze! 7 A zatem nie jesteś już niewolnikiem, lecz synem. Jeżeli zaś synem, to i dziedzicem z woli Bożej.
Przypisy
3,2 - Galaci, poganie z pochodzenia, dzięki cudom towarzyszącym ich nawróceniu (Ga 3,4) przekonali się dowodnie, że przyjęli prawdziwą religię, uzyskując usprawiedliwienie i to zgodnie z zapowiedziami ST o niezwykłych wydarzeniach towarzyszących przyjściu Mesjasza (por. Iz 44,3; Iz 59,21; Jr 31,33n; Ez 11,19; Jl 3,1-5 oraz Dz 2,15-21; Dz 10,44-47; Dz 11,15nn; Dz 15,8n).3,3 - Aluzja do obrzezania.
3,4 - Inni tłum.: "Czyż tak wiele cierpieliście na próżno?"
3,6 - Abraham został usprawiedliwiony (Rdz 15,6) przed wprowadzeniem obrzezania (Rdz 17,10-14.23-27) i przed nadaniem Prawa na Synaju (Wj 19-31).
3,8 - Rdz 12,3; Rdz 18,18.
3,9 - Judaizujący gorliwcy jako warunek zbawienia wysuwają łączność z Abrahamem. Kontrargument Apostoła: nie polega ona na poddaniu się obrzezaniu, lecz na posiadaniu takiej samej wiary, jaką on miał (por. Łk 19,9).
3,10 - Pwt 27,26; Ha 2,4 (= Rz 1,17; Hbr 10,38); Kpł 18,5. Nie kwestionowanym założeniem było to, że człowiek o siłach przyrodzonych nie zdoła wypełnić wszystkich przepisów Prawa.
3,13 - "Przekleństwem" jest Chrystus, na zasadzie dobrowolnego zadośćuczynienia, przez przyjęcie na siebie solidarności z grzeszną, a więc przeklęta ludzkością. Apostoł cytuje tu Pwt 21,23; zamieniając imiesłów "przeklęty przez Boga" na abstrakcyjny rzeczownik "przekleństwo", żeby nie sugerować, że Chrystus był osobiście przeklęty.
3,15 - Terminy "obietnica" i "testament" są tu używane zamiennie.
3,16 - Hebr. wyraz "nasienie" użyty w Rdz 12,7; może mieć znaczenie zbiorowe - "potomstwo" oraz jednostkowe - "potomek". Św. Paweł podkreśla, że natchniony autor Pięcioksięgu umyślnie użył tego wyrazu w sensie jednostkowym, by można go było odnieść do najważniejszego potomka Abrahama - Chrystusa.
3,19 - "Wykroczenia" - sens może być dwojaki: 1. Prawo, wskazując co dobre a co złe, chroni tym samym od grzechu; 2. Prawo dając poznanie zła, a nie udzielając sił do opierania się jemu, pomnażają upadki. Za sensem drugim przemawia Rz 4,15; Rz 5,20; Rz 7,7; "aniołów" - tak sądziła tradycja żydowska; echem zaś jej są: Dz 7,38.53; Hbr 2,2.
3,20 - Domyślnie: "przy udzielaniu obietnicy". A zatem Prawo, jako nadane przez pośrednictwo anielskie czy ludzkie, jest tym samym niższe od obietnicy, jako udzielonej wprost przez Boga.
3,22 - Dosł.: "zamknęło", tzn. stwierdziło wielokrotnie, że przeklęci są wszyscy nie zachowujący Prawa. Por. Rz 11,32.
3,24 - "Wychowawca" (pedagogiem), dosł.: "prowadzącym chłopców" do szkoły, był w starożytności zasadniczo niewolnik.
4,3 - Czas do przyjścia Chrystusa traktuje Apostoł jako okres małoletniości rodzaju ludzkiego; "żywioły tego świata" to bądź elementy składowe świata materialnego, uważane przez pogan za bóstwa, bądź Prawo, które w zestawieniu z Ewangelią jest niższą, zaczątkową formą religijności (por. Kol 2,8.10.16.20), bądź wreszcie dlatego, że reguluje ono korzystanie z rzeczy materialnych.
4,4 - Jedyny ten u św. Pawła tekst mariologiczny stwierdza bezpośrednio preegzystencję Syna Bożego, a pośrednio - przez pominięcie wzmianki o ziemskim ojcu - nawiązuje do dziewiczego macierzyństwa Maryi.
4,6 - "Ducha" - charyzmatyczne znaki przekonywały chrześcijan o fakcie i nadprzyrodzoności udzielonego im synostwa Bożego; "Abba" - zob. Mk 14,36; Rz 8,15.
4,9 - W sensie uznania za swoich.
4,10 - Zwolennicy judaizmu narzucają kalendarz żydowski, szabaty, święta nowiu, lata jubileuszowe itp. Por. Kol 2,16.
4,12 - Tzn. by porzucili poglądy żydowskie i pogańskie, a przyjęli wzorem Apostoła wolność Ewangelii.
4,13 - Była to zapewne malaria, tzw. "maltańska".
4,15 - Być może aluzja do choroby Pawła, atakującej oczy Apostoła, co mogło wzbudzić dla niego współczucie Galatów.
4,17 - Inni rozumieją i tłum.: "od łaski", "od Chrystusa" lub w sensie: "wyizolować".
4,22 - Niewolnica zwała się Hagar, wolna żona - Sara. Według ówczesnego prawa tylko dzieci wolnej żony były wolne i miały prawo dziedziczenia. Por. Rdz 16,1-16; Rdz 21,1-7.
4,23 - Zob. 1 Kor 1,26.
4,27 - Iz 54,1.
4,30 - Rdz 21,10.12.
5,11 - Niektóre zarzuty przeciw Apostołowi zawierały sprzeczności. Tu może aluzja do Tymoteusza (Dz 16,1nn).
5,12 - Silny sarkazm, zapewne aluzja do samokastracji w kulcie Kybeli, czczonej w Azji Mniejszej.