Prz 18,1-22,16

SZCZEGÓŁOWE ZASADY POSTĘPOWANIA
PIERWSZY ZBIÓR NAUK MĄDROŚCI
Biesiada Mądrości
Biesiada Głupoty
18 1 Za żądzą idzie* odludek i z każdą radą wojuje. 2 Głupi nie lubi się zastanawiać, lecz tylko swe zdanie przedstawić. 3 W ślad za występnym idzie pogarda, wraz z godnym pogardy - hańba. 4 Słowa ust ludzkich są wodą głęboką, potokiem obfitym jest źródło mądrości. 5 Niedobrze winnego popierać, krzywdząc prawego w sądzie*. 6 Wargi głupiego prowadzą do kłótni, jego usta wołają o razy. 7 Usta głupiego są jego zgubą, a wargi - pułapką na jego życie. 8 Słowa donosiciela są jak smaczne kąski: zapadają do głębi wnętrzności. 9 Nawet ten, kto w pracy opieszały, jest bratem niszczyciela. 10 Potężną twierdzą jest imię Pana, tam prawy się schroni. 11 Majętność bogacza jest mocną warownią, murem wysokim w jego mniemaniu. 12 Przed upadkiem serce ludzkie się wynosi, lecz pokora poprzedza sławę. 13 Odpowiedzieć, nim się wysłucha, uchodzi za głupotę i hańbę. 14 Duch ludzki zniesie chorobę, lecz złamanego ducha któż dźwignie? 15 Serce rozumne zdobywa wiedzę, a ucho mądrych dąży do wiedzy. 16 Dar człowieka toruje mu drogę* i do możnych go prowadzi. 17 Pierwszy ma rację w swej sprawie, lecz przyjdzie przeciwnik i poprawi go*. 18 Losem łagodzi się spory i rozstrzyga pomiędzy możnymi*. 19 Brat obrażony - trudniejszy do zdobycia niż miasto warowne, a kłótnie - jak zawory w twierdzy*. 20 Owocem ust nasyci człowiek wnętrze, pożywi się plonami swych warg. 21 Życie i śmierć są w mocy języka, [jak] kto go lubi [używać], tak i spożyje zeń owoc. 22 Kto znalazł żonę - dobro znalazł i zyskał łaskę u Pana*. 23 Płaczliwie prosi ubogi, a bogacz twardo go zbywa. 24 Na bliźnich polegać - to siebie zgubić, czasem przyjaciel przylgnie nad brata.
19 1 Więcej wart biedak, co żyje uczciwie, niż głupiec o ustach kłamliwych. 2 I gorliwość niedobra przy braku rozwagi, błądzi, kto biegnie za prędko. 3 Głupota człowieka niszczy mu drogę, a serce na Pana się gniewa. 4 Bogactwo zyskuje wielu przyjaciół, biednego opuszcza najbliższy. 5 Fałszywy świadek nie ujdzie karania, kto kłamstwem oddycha, nie zdoła się wymknąć. 6 Wielu schlebia możnemu, każdy jest bliski temu, kto daje. 7 Biedaka* wszyscy bracia nie lubią, tym bardziej najbliżsi stronią od niego; on szuka słów - ale ich nie ma. 8 Kto nabywa mądrość - ten siebie kocha, kto strzeże rozwagi - ten dobro zdobędzie*. 9 Fałszywy świadek nie ujdzie karania, zginie - kto kłamstwem oddycha*. 10 Nie przystoi głupiemu opływać w rozkosze, tym bardziej słudze - kierować panami. 11 Rozważny człowiek nad gniewem panuje, a chwałą jego - zapomnienie uraz*. 12 Jak ryk lwa, tak zagniewanie króla, jego życzliwość jak rosa na trawie. 13 Strapieniem dla ojca - syn głupi, a rynną wciąż cieknącą - kłótliwa kobieta. 14 Dom i bogactwo dziedzictwem po przodkach, lecz żona rozsądna darem od Pana. 15 Lenistwo pogrąża w ospałość, głód cierpi dusza niedbała. 16 Strzec przykazań to chronić swe życie, kto gardzi powagą*, zginie. 17 Pożycza [samemu] Panu - kto dla biednych życzliwy, za dobrodziejstwo On mu nagrodzi. 18 Ćwicz syna, dopóki jest nadzieja, nie unoś się aż do skrzywdzenia go. 19 Za mocny gniew należy się grzywna, a chcąc go wyrwać, jeszcze go wzmożesz*. 20 Posłuchaj rady, przyjmij naukę, abyś był mądry w przyszłości. 21 Wiele zamierzeń jest w sercu człowieka, lecz wola Pana się ziści. 22 Bezczynność człowieka jest jego wyrzutem, od nierzetelnego lepszy jest ubogi*. 23 Bojaźń Pańska prowadzi do życia: klęska nawiedzi tego, kto lubi spać długo*. 24 Leniwy wyciągnie rękę do misy*, ale do ust jej nie doprowadzi. 25 Zbij szydercę - a prosty zmądrzeje, upomnij mądrego - a nabędzie karności. 26 Kto ojca znieważa, a matkę wypędza, jest synem bezecnym, zhańbionym. 27 Zaprzestań, synu słuchać pouczeń, a zbłądzisz bez słów rozsądku. 28 Świadek bezecny drwi sobie z prawości, usta występne grzech pożerają. 29 Dla szyderców gotowe są baty, a chłosta na plecy głupiego.
20 1 Szydercą jest wino, swarliwą - sycera, każdy, kto tutaj błądzi, niemądry. 2 Jak ryk lwa - tak zapalczywość króla, kto go rozgniewa, życie naraża. 3 Zaprzestać sporu - zaszczytem dla męża, bo każdy, kto głupi, wybucha. 4 Nie pracuje leniwy w jesieni, więc w żniwa darmo szuka plonu. 5 Głęboką wodą plan w sercu człowieka, czerpie z niej człowiek przemyślny. 6 Dobrocią swą chełpi się wielu, lecz męża pewnego któż znajdzie? 7 Sprawiedliwy w prawości swej żyje, szczęśliwe po nim są dzieci. 8 Gdy król zasiada na tronie sędziowskim - wszelkie zło rozprasza spojrzeniem*. 9 Kto powie: «Ustrzegłem czystości serca, wolny jestem od grzechu»?* 10 Dwojakie ciężarki i miara podwójna - obydwu Pan nie znosi. 11 Już chłopca można poznać po zachowaniu, czy prawe i czyste będą jego czyny. 12 I ucho, co słyszy, i oko, co widzi, oba są dziełem Pana. 13 Nie kochaj spania, byś nie zubożał, miej oczy otwarte - nasycisz się chlebem. 14 «Marne, marne», krzyczy nabywca, lecz po odejściu [z nabytku] się chwali. 15 Jest złoto i obfitość pereł, lecz wargi rozumne - to rzecz drogocenna. 16 Zabierz mu suknię, bo ręczy za obcych, za nieznajomego - weź zastaw! 17 Chleb oszustwa miły jest człowiekowi, lecz potem usta napełni kamieniem. 18 Na radzie ustalisz plany, wojnę prowadź roztropnie. 19 Obmówca wyjawia sekrety, zatem nie obcuj z gadułą! 20 Temu, kto ojcu i matce złorzeczy, w noc ciemną lampa zagaśnie. 21 Dziedzictwo w początku pospiesznie zgarnięte na końcu jest bez błogosławieństwa. 22 Nie mów: «Za zło się odpłacę». Zdaj się na Pana: On cię wybawi. 23 Wstrętne dla Pana dwojakie ciężarki, i waga fałszywa - niedobra*. 24 Pan kieruje krokami człowieka, jakżeby człowiek pojął własną drogę? 25 Pułapką ludzi - pochopne: «Dar [Bogu]», a namyślają się dopiero po ślubach. 26 Król mądry rozpędza zbrodniarzy i koło* na nich sporządza. 27 Lampą Pańską jest duch człowieka: on głębię wnętrza przenika. 28 Łaskawość i stałość są strażą króla, tron oparty jest na łaskawości. 29 Rozmach jest chlubą młodzieży, ozdobą starców - siwizna. 30 Pręgi, rany leczą zło, a razy - głębie wnętrzności.
21 1 Serce króla w ręku Pana jak płynąca woda, On zwraca je, dokąd [sam] chce. 2 Każdego droga zdaje mu się prawa, lecz Pan osądza* serca. 3 Postępowanie uczciwe i prawe milsze Panu niż krwawa ofiara*. 4 Dumne oczy i serce nadęte, [ta] pochodnia występnych jest grzechem*. 5 Zamiary pracowitego [przynoszą] zysk, a wszystkich śpieszących się - biedę. 6 Gromadzenie skarbów językiem kłamliwym, to wiatr ścigany - szukanie śmierci. 7 Przemoc występnych porwie ich samych, bo nie chcą strzec prawości. 8 Kręta droga zbrodniarza, niewinny działa z prawością. 9 Lepsze mieszkanie w kącie dachu* niż żona swarliwa i dom obszerny*. 10 Dusza grzesznika pożąda zła, w jego oczach bliźni nie znajduje łaski. 11 Gdy karzą szydercę, mądrzeje prostaczek, gdy uczą mądrego, on wiedzę zdobywa. 12 Sprawiedliwy [Bóg] myśli o domu zbrodniarza, w nieszczęście wtrąca nieprawych*. 13 Kto uszy zatyka na krzyk ubogiego, sam będzie wołał bez skutku. 14 Dar potajemny uśmierza gniew, a złość największą - podarek w zanadrzu. 15 Cieszy się prawy z czynów uczciwych, są one postrachem dla ludzi nieprawych. 16 Kto zbacza z drogi rozwagi, odpocznie w towarzystwie cieni*. 17 Popada w nędzę, kto lubi hulanki, nie wzbogaci się, kto lubi oliwę i wino*. 18 Okupem prawego - odstępca, niewierny - zamiast prawego*. 19 Lepiej mieszkać w pustyni niż z żoną kłótliwą, mrukliwą. 20 Cenny skarb i oliwa w domu mądrego, a głupiec je marnotrawi. 21 Kto szuka prawości, dobroci, ten znajdzie życie, <powodzenie> i chwałę. 22 Mądry się wdarł do miasta siłaczy i zniszczył moc, której ufali. 23 Strzegąc swych ust i języka, chroni się życie przed uciskami. 24 Pyszałek, samochwał: nazywany szydercą działa z nadmiaru swej pychy. 25 Pragnienie uśmierca leniucha, bo jego rękom nie chce się pracować. 26 On tylko pożąda dzień cały, a prawy udziela - nie szczędzi. 27 Obrzydła ofiara występnych, tym bardziej złożona w złej myśli. 28 Zginie świadek fałszywy, kto [umie] słuchać, może ciągle mówić. 29 Niewierny ma upór na twarzy, a prawy umacnia swe drogi. 30 Nie ma mądrości ani rozumu, ni rady* przeciwko Panu. 31 Na dzień bitwy osiodła się konia, ale zwycięstwo zależy od Pana.
22 1 Lepszy szacunek niż wielkie bogactwo, lepsze uznanie niż srebro i złoto. 2 Spotykają się* bogacz i nędzarz - Pan obydwu jest Stwórcą. 3 Rozważny zło widzi i odwraca się, nierozważni tam idą - i szkodę ponoszą. 4 Owocem pokory jest bojaźń Pańska, bogactwo, szacunek i życie. 5 Ciernie, sidła na drodze złoczyńcy, kto życia strzeże, ten od nich jest z dala. 6 Wdrażaj chłopca w prawidła jego drogi, a nie zejdzie z niej i w starości. 7 Ubogimi kieruje bogaty, sługą wierzyciela jest dłużnik. 8 Kto sieje zło, zbiera nieszczęście, kij jego gniewu przepadnie. 9 Błogosławiony, czyj wzrok miłosierny, bo chlebem dzieli się z biednym*. 10 Przepędź szydercę, a kłótnia ustąpi, ucichnie zatarg i potwarz. 11 Kto* kocha czystych sercem, kto ma wdzięk na wargach - przyjacielem króla. 12 Oczy Pana strzegą rozsądku, a niweczą mowy wiarołomcy. 13 Leniwy mówi: «Lew jest na drodze: zginę na środku ulicy». 14 Usta żon cudzych są dołem głębokim: na kogo Pan się gniewa, ten tam wpadnie. 15 W sercu chłopięcym głupota się mieści, rózga karności wypędzi ją stamtąd. 16 Uciskać biedaka - to jego bogacić, bogacza wspierać - to wtrącać go w biedę*.


Przypisy

18,1 - LXX; Wlg: "szuka pretekstów".
18,5 - Często piętnowane przestępstwo prawne (por. Kpł 19,15; Pwt 1,17; Pwt 16,19), przeciwko któremu występowali prorocy (por. Iz 1,23; Am 5,12).
18,16 - Stwierdza się fakt bez wydawania bezpośredniego sądu, który jednak wynika z kontekstu dalszego (por. Prz 17,15; Prz 18,17).
18,17 - Gdy ją przedstawia wobec sędziego.
18,18 - Inni: "trudne sprawy".
18,19 - Wiersz bardzo skażony. Inni widzą w nim pochwałę przyjaznej pomocy.
18,22 - Wlg dodaje: "Kto wygania żonę dobrą, wygania rzecz dobrą, ale kto trzyma cudzołożnicę, głupi jest i niezbożny".
19,7 - Prawdopodobnie jednak należy tłumaczyć: "okrutnika" (por. Prz 13,8; Prz 28,3), co zgodnie z takim samym słowem kananejskim bardziej odpowiada kontekstowi.
19,8 - Tłum. przypuszczalne.
19,9 - Por. Prz 19,5.
19,11 - Prawo odpuszczania win i nieżywienia nienawiści do bliźniego (por. Kpł 19,17 a) mówiło o członkach tego samego narodu. Tu mowa ogólnie, bez ograniczenia (por. Prz 25,11n; Rz 12,20).
19,16 - Boże panowanie nad światem, źródło przykazań (por. Prz 13,13).
19,19 - Tekst trudny; podobna niejasność i w Wlg. Próby naprawy: "jeśli się oszczędzi go, zwiększy się nieszczęście" lub: "jeśli ją zlekceważy, to ją jeszcze zwiększy".
19,22 - Tekst różnie popr. (Por. Prz 14,31; Prz 15,6).
19,23 - Tekst różnie popr.
19,24 - Wlg: "Kryje leniwy rękę swą pod pachą".
20,8 - Tzn. umie rozstrzygnąć o winie czy niewinności.
20,9 - Por. Hi 9,21.
20,23 - Por. Prz 20,10.
20,26 - Obraz zaczerpnięty z młocki: zob. Iz 28,27n.
21,2 - Prócz własnego sumienia jest jeszcze norma obiektywna postępowania: Bóg (por. Prz 16,2).
21,3 - Czystość serca według pojęć ST jest podstawą podobania się Bogu i przyjęcia ofiary ze strony Boga (por. Iz 1,11-20; Oz 6,6; Am 5,22n).
21,4 - Tekst niepewny.
21,9 - "Dachu" - płaskiego w Palestynie; "obszerny" - popr.: hebr.: "wspólny".
21,12 - Wlg: "Myśli sprawiedliwy o domu niezbożnego, aby odciągnąć niezbożnych od złego".
21,16 - Tzn. czeka go śmierć za karę.
21,17 - Sens: "Kto jada wykwintnie".
21,18 - W czasie sądu Bożego sprawiedliwi będą oszczędzeni, podczas gdy niewierni ulegną zagładzie (por. Iz 1,20-31; Iz 24,1-6; Iz 32,1-8).
21,30 - Fałszywa mądrość, naturalny spryt życiowy może wiele na ziemi, ale Bóg nie pozwoli się podejść (por. Iz 10,13-19; Iz 19,11-15).
22,2 - W istocie są równi wobec Boga, skąd wynika konieczność sprawiedliwości społecznej (por. Prz 22,9.16).
22,9 - Wlg dodaje: "Zwycięstwo i cześć otrzyma, kto dary daje, i porywa duszę tych, co je biorą".
22,11 - Wg LXX, Teodocjona, syr.: "Pan".
22,16 - Sens: Bóg wynagrodzi krzywdy uczynione ubogiemu, ukarze wszelką niesprawiedliwość. Wlg: "Kto uciska ubogiego, aby przysporzyć sobie majętności, da sam bogatszemu i będzie biedę cierpiał".

Zobacz rozdział

Możesz więcej!

Notatki do fragmentów
Historia ostatnio wyszukanych

Załóż konto

Księga Przysłów

Prz

Zobacz wstęp i często szukane fragmenty

Dowiedz się więcej!

Masz pomysł?

Napisz do nas i pomóż nam rozwijać wyszukiwarkę

Kontakt

Odkrywaj Słowo Boże

Zobacz co inni wyszukiwali

Zainspiruj się

Polecamy

Artykuły liturgiczne, aktualności, porady praktyczne

Artykuły liturgiczne, aktualności, porady praktyczne