3 ² Albowiem Pan uczcił ojca przez dzieci, a prawa matki nad synami utwierdził. ³ Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, ⁴ a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. ⁵ Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. ⁶ Kto szanuje ojca, długo żyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce: ⁷ jak panom służy tym, co go zrodzili. ⁸ Czynem i słowem czcij ojca swego, aby spoczęło na tobie jego błogosławieństwo. ⁹ Albowiem błogosławieństwo ojca podpiera domy dzieci, a przekleństwo matki wywraca fundamenty. ¹⁰ Nie przechwalaj się niesławą ojca, albowiem hańba ojca nie jest dla ciebie chwałą. ¹¹ Chwała dla każdego człowieka płynie ze czci ojca, a matka w niesławie jest ujmą dla dzieci. ¹² Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu. ¹³ A jeśliby nawet rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił. ¹⁴ Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie, w miejsce grzechów zamieszka u ciebie*. ¹⁵ W dzień utrapienia wspomni się o tobie, jak szron w piękną pogodę, tak rozpłyną się twoje grzechy. ¹⁶ Kto porzuca ojca swego, jest jak bluźnierca, a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę. ¹⁷ Synu, w sposób łagodny prowadź swe sprawy, a każdy, kto jest prawy, będzie cię miłował. ¹⁸ O ile wielki jesteś, o tyle się uniżaj, a znajdziesz łaskę u Pana*. ²⁰ Wielka jest bowiem potęga Pana i przez pokornych bywa chwalony. ²¹ Nie szukaj tego, co jest zbyt ciężkie, ani nie badaj tego, co jest zbyt trudne dla ciebie. ²² O tym rozmyślaj, co ci nakazane, bo rzeczy zakryte nie są ci potrzebne. ²³ Nie trudź się niepotrzebnie nad tym, co siły twoje przechodzi - więcej, niż zniesie rozum ludzki, zostało ci objawione. ²⁴ Wielu bowiem domysły ich w błąd wprowadziły i o złe przypuszczenia potknęły się ich rozumy*. ²⁶ Serce twarde* na końcu dozna klęski, a miłujący niebezpieczeństwo w nim zginie. ²⁷ Serce twarde obciąży się utrapieniami, a zuchwalec będzie dodawał grzech do grzechu. ²⁸ Na chorobę pyszałka nie ma lekarstwa, albowiem nasienie zła w nim zapuściło korzenie. ²⁹ Serce rozumnego rozważa przypowieści, a ucho słuchacza jest pragnieniem mędrca.
4 ¹ Synu, nie odmawiaj biedakowi rzeczy niezbędnych do życia i oczu potrzebującego nie męcz zwlekaniem! ² Nie dręcz duszy głodnego i nie pobudzaj do gniewu człowieka w jego niedostatku! ³ Serca rozgniewanego w większy zamęt nie wprowadzaj i nie zwlekaj z datkiem dla potrzebującego! ⁴ Nie odpychaj żebrzącego w strapieniu, a od ubogiego nie odwracaj swej twarzy! ⁵ Nie odwracaj oka od proszącego i nie dawaj człowiekowi sposobności, aby cię przeklinał. ⁶ Gdy bowiem przeklnie cię w gorzkości duszy, Ten, co go stworzył, wysłucha jego życzenia. ⁷ Czyń siebie godnym kochania w zgromadzeniu, a przed władcą skłaniaj głowę! ⁸ Nakłoń ucha swego biednemu i łagodnie odpowiedz mu spokojnymi słowami! ⁹ Wyrwij krzywdzonego z ręki krzywdzącego, a gdy sądzić będziesz, nie bądź małodusznym! ¹⁰ Bądź ojcem dla sierot, jakby mężem dla ich matki, a staniesz się jakby synem Najwyższego, i miłować cię On będzie bardziej niż twoja matka. ¹¹ Mądrość wywyższa swych synów i ma pieczę o tych, którzy jej szukają*. ¹² Kto ją miłuje, miłuje życie, a kto dla niej rano wstaje, będzie napełniony weselem. ¹³ Kto ją posiądzie, odziedziczy chwałę, a gdzie ona wejdzie, tam Pan błogosławi. ¹⁴ Którzy jej służą, oddają cześć Świętemu, a miłujących ją Pan będzie miłował. ¹⁵ Kto jej słucha, sądzić będzie narody, a kto do niej się przykłada, mieszkać będzie spokojnie. ¹⁶ Kto jej zaufa, ten ją odziedziczy i posiadać ją będą jego pokolenia. ¹⁷ W początkach powiedzie go trudnymi drogami, bojaźnią i strachem go przejmie, dręczyć go będzie swoją nauką, aż nabierze zaufania do jego duszy i wypróbuje go przez swe nakazy; ¹⁸ następnie powróci do niego po drodze gładkiej i rozraduje go, i odkryje mu swe tajemnice. ¹⁹ A jeśliby zszedł na bezdroża, opuści go i odda w moc jego upadku. ²⁰ Uważaj na okoliczności i strzeż się złego, a nie będziesz się wstydził samego siebie. ²¹ Jest bowiem wstyd, co grzech sprowadza, i wstyd, który jest chwałą i łaską. ²² Nie miej względu na osobę ze szkodą dla swej duszy i nie wstydź się aż tak, by to było twoim upadkiem. ²³ Nie powstrzymuj mowy, gdy jej potrzeba, ²⁴ mądrość bowiem poznaje się z mowy, a naukę - ze słów języka. ²⁵ Nie sprzeciwiaj się prawdzie, ale wstydź się swej nieumiejętności! ²⁶ Nie wstydź się wyznać swych grzechów, a nie zmagaj się z prądem rzeki!* ²⁷ Nie płaszcz się przed człowiekiem głupim i nie kieruj się względem na osobę władcy. ²⁸ Aż do śmierci stawaj do zapasów o prawdę, a Pan Bóg będzie walczył o ciebie. ²⁹ Nie bądź odważny w języku, a gnuśny i leniwy w swych czynach. ³⁰ Nie bądź jak lew we własnym domu: nie podejrzewaj domowników z urojonych przyczyn. ³¹ Nie miej ręki wydłużonej do brania, a do dawania - skróconej.
5 ¹ Nie polegaj na swoich bogactwach i nie mów: «Jestem samowystarczalny»*. ² Nie daj się uwieść żądzom i sile, by iść za zachciankami swego serca. ³ Nie mów: «Któż mi ma coś do rozkazywania?» Albowiem Pan z całą pewnością wymierzy ci sprawiedliwość. ⁴ Nie mów: «Zgrzeszyłem i cóż mi się stało?» Albowiem Pan jest cierpliwy. ⁵ Nie bądź tak pewny darowania ci win, byś miał dodawać grzech do grzechu. ⁶ Nie mów: «Jego miłosierdzie zgładzi mnóstwo moich grzechów». U Niego jest miłosierdzie, ale i zapalczywość, a na grzeszników spadnie Jego gniew karzący. ⁷ Nie zwlekaj z nawróceniem do Pana ani nie odkładaj tego z dnia na dzień: nagle bowiem gniew Jego przyjdzie i zginiesz w dniu wymiaru sprawiedliwości. ⁸ Nie polegaj na bogactwach niesprawiedliwie nabytych, nic ci bowiem nie pomogą w nieszczęściu. ⁹ Nie przewiewaj zboża przy każdym wietrze ani nie chodź po każdej ścieżce - takim jest bowiem grzesznik dwujęzyczny*. ¹⁰ Twardo stój przy swym przekonaniu i jedno miej tylko słowo! ¹¹ Bądź skory do słuchania, a odpowiadaj po namyśle! ¹² Jeśli znasz się na rzeczy, odpowiedz bliźniemu, a jeśli nie, rękę twą połóż na ustach! ¹³ W mowie jest chwała i hańba człowieka, a język może sprowadzić jego upadek. ¹⁴ Bacz, abyś nie był nazwany oszczercą i nie czyń swym językiem zasadzek. Bo złodziej doznaje hańby, a dwujęzyczny najgorszego napiętnowania. ¹⁵ Nie uchybiaj ani w wielkich, ani w małych rzeczach, i nie stawaj się wrogiem zamiast być przyjacielem; jak bowiem złe imię odziedziczy hańbę i naganę, tak również grzesznik dwujęzyczny.
6 ² * Nie oddawaj siebie na wolę swych żądz, abyś jak bawół nie był [nimi] miotany. ³ Liście zmarnujesz, owoce zniszczysz i pozostawisz siebie jak uschłe drzewo. ⁴ Zła żądza zgubi tego, kto jej nabył, i uczyni go uciechą dla wrogów. ⁵ Miła mowa pomnaża przyjaciół, a język uprzejmy pomnaża miłe pozdrowienia. ⁶ Żyjących z tobą w pokoju może być wielu, ale gdy idzie o doradców, [niech będzie] jeden z tysiąca! ⁷ Jeżeli chcesz mieć przyjaciela, posiądź go po próbie, a niezbyt szybko mu zaufaj! ⁸ Bywa bowiem przyjaciel, ale tylko na czas jemu dogodny, nie pozostanie nim w dzień twego ucisku. ⁹ Bywa przyjaciel, który przechodzi do nieprzyjaźni i wyjawia wasz spór na twoją hańbę. ¹⁰ Bywa przyjaciel, ale tylko jako towarzysz stołu, nie wytrwa on w dniu twego ucisku. ¹¹ W powodzeniu twoim będzie jak [drugi] ty, z domownikami twymi będzie w zażyłości. ¹² Jeśli zaś zostaniesz poniżony, stanie przeciw tobie i skryje się przed twym obliczem.