3 ¹ Miejsce jego zajął tymczasem jego syn, Juda, który miał przydomek Machabeusz. ² Wsparli go wszyscy jego bracia i wszyscy, którzy przedtem przyłączyli się do jego ojca. Z radością prowadzili wojnę w obronie Izraela. ³ On rozprzestrzenił chwałę swego ludu. Przywdział bowiem na siebie pancerz jak olbrzym, przepasał się wojennym orężem i rozpoczął wojnę, ochraniając wojsko swym mieczem. ⁴ W czynach swoich był podobny do lwa, do lwiątka, które ryczy [rzucając się] na zdobycz. ⁵ Ścigał bezbożnych i tropił ich, a na pastwę płomieni oddał tych, którzy niepokoili jego naród. ⁶ Bezbożni ze strachu przed nim byli przerażeni, i drżeli wszyscy, którzy bezbożnie postępowali, a on wybawiał i szczęście mu sprzyjało. ⁷ Wielu królów* rozgniewał na siebie, ale Jakub cieszył się z jego czynów i aż na wieki błogosławiona pozostanie jego pamięć. ⁸ Przeszedł przez judzkie miasta i wygubił w nich ludzi bezbożnych, i odwrócił gniew [Boży] od Izraela. ⁹ Aż na krańcach ziemi było znane jego imię, i tych zgromadził, którzy mieli zginąć. ¹⁰ Apoloniusz* zebrał pogan i liczne wojsko z Samarii, ażeby walczyć przeciwko Izraelowi. ¹¹ Juda dowiedział się o tym, wyszedł mu naprzeciw, pobił go i zabił. Padło wielu zabitych, a reszta pouciekała. ¹² Oni zaś zabrali łupy na nich zdobyte, a Juda wziął sobie miecz Apoloniusza i walczył nim przez całe swoje życie. ¹³ Seron, dowódca wojsk syryjskich, dowiedział się o tym, że Juda zebrał sobie ludzi i zgromadził prawowiernych, aby wyjść na wojnę. ¹⁴ Powiedział więc: «Uczynię głośnym swoje imię i chwałę dla siebie przygotuję w królestwie; będę walczył przeciwko Judzie i przeciwko tym, co się z nim złączyli, a którzy lekceważą królewskie rozkazy». ¹⁵ Tak więc wyruszył on, a z pomocą mu wyruszyło także silne wojsko bezbożnych, aby na synach Izraela wykonać zemstę. ¹⁶ Gdy zbliżył się do stóp wzniesienia, na którym leży Bet-Choron*, wtedy Juda z małym oddziałem wyszedł mu naprzeciw. ¹⁷ Gdy zobaczyli wojsko, które szło naprzeciw nim, powiedzieli do Judy: «Nas jest tak mało, czy będziemy mogli walczyć z tym tak wielkim, potężnym mnóstwem? A przecież my dzisiaj nic jeszcze nie jedliśmy i sił nam zabrakło». ¹⁸ Juda odparł: «Bez trudu wielu może być pokonanych rękami małej liczby, bo Niebu* nie czyni różnicy, czy ocali przy pomocy wielkiej czy małej liczby. ¹⁹ Zwycięstwo bowiem w bitwie nie zależy od liczby wojska; prawdziwą siłą jest ta, która pochodzi z Nieba. ²⁰ Oni przychodzą do nas pełni pychy i bezprawia po to, aby wytępić nas razem z żonami naszymi i dziećmi i aby nas obrabować. ²¹ My zaś walczymy o swoje życie i o swoje obyczaje. ²² On sam* skruszy ich przed naszymi oczami. Wy zaś ich nie obawiajcie się!» ²³ Gdy skończył swoje przemówienie, nagle uderzył na nich, tak że Seron i jego wojsko zostało przez nich pobite. ²⁴ Ścigali ich od przejścia Bet-Choron aż do równiny. Spośród nich padło blisko ośmiuset ludzi, a inni pouciekali do ziemi Filistynów. ²⁵ Wtedy zaczęto się bać Judy i jego braci, a strach przed nimi padł na okoliczne narody. ²⁶ Wieść o nim doszła aż do króla, a narody opowiadały o walkach Judy. ²⁷ Antioch, dowiedziawszy się o tych wypadkach, zawrzał gniewem*. Rozesłał [rozkazy] i zgromadził wszystkie siły swego królestwa, armię bardzo wielką. ²⁸ Potem zaś otworzył swój skarbiec i na rok naprzód wydał żołd żołnierzom. Polecił też, żeby byli gotowi na wszystko. ²⁹ Wtedy jednak zauważył, że w skarbcach brak pieniędzy. Rozruchy bowiem i utrapienia, jakie sprowadził na te okolice, gdzie kazał znieść obyczaje obowiązujące od najdawniejszych lat, sprawiły, że podatki były małe. ³⁰ Obawiał się więc, że, jak nieraz się to już zdarzało, nie będzie miał pieniędzy na wydatki i na podarunki, które poprzednio rozdawał hojną ręką. Był bowiem bardziej rozrzutny niż inni królowie, jego poprzednicy. ³¹ W tych wielkich swoich kłopotach postanowił, że uda się do Persji*, zbierze podatki z [tamtejszych krain] i nagromadzi wiele pieniędzy. ³² Jako wielkorządcę królewskiego od rzeki Eufrat aż do granic Egiptu zostawił Lizjasza, człowieka poważanego, pochodzącego z królewskiego rodu, ³³ [i polecił mu], żeby aż do jego powrotu wychowywał jego syna, Antiocha*. ³⁴ Pozostawił mu także połowę swych wojsk razem ze słoniami i dał mu wskazówki co do wszystkich swoich zamiarów i co do mieszkańców Judei i Jerozolimy; ³⁵ żeby mianowicie wysłał przeciwko nim wojsko, starł i zniósł całkowicie siły izraelskie i to, co pozostało z Jerozolimy, żeby wymazał nawet pamięć o nich na tym miejscu, ³⁶ żeby obcych ludzi osiedlił na ich obszarach, a ziemię losem porozdzielał. ³⁷ Wtedy król zabrał drugą połowę swych wojsk, w roku sto czterdziestym siódmym* wyruszył z królewskiej swej stolicy, Antiochii*, przeprawił się przez rzekę Eufrat i przeszedł przez górne krainy*. ³⁸ Lizjasz wybrał Ptolemeusza, syna Dorymenesa, Nikanora i Gorgiasza, ludzi walecznych* spomiędzy królewskich przyjaciół ³⁹ i posłał z nimi czterdzieści tysięcy pieszych i siedem tysięcy konnicy, żeby poszli do ziemi judzkiej i spustoszyli ją zgodnie z królewskim rozkazem. ⁴⁰ Wyruszyli oni z całym swym wojskiem, przybyli w pobliże Emmaus* i rozłożyli się obozem na równinie. ⁴¹ Gdy kupcy tamtejszej okolicy dowiedzieli się o tym, wzięli bardzo dużo srebra i złota oraz pęta na nogi i przybyli do obozu, aby Izraelitów wziąć sobie za niewolników. Przyłączyły się do nich także oddziały z Syrii i z ziemi filistyńskiej. ⁴² Juda razem z braćmi zobaczył, że zło przebiera miarę i że wojska obozują już na ich ziemi. Dowiedzieli się też o rozkazach, które król wydał, żeby naród zniszczyć zupełnie. ⁴³ Jeden więc do drugiego mówił: «Przeciwstawmy się zniszczeniu naszego narodu. Walczmy w obronie naszego narodu i świętości!» ⁴⁴ Zgromadzili się więc wszyscy, by być gotowi do walki, a także by się modlić i prosić o łaskę i zmiłowanie. ⁴⁵ Jeruzalem było niezamieszkane jak jakaś pustynia; spośród jego synów nikt do niego nie wchodził ani nie wychodził, świątynię deptano. W zamku synowie cudzoziemców, [a miasto jak] gospoda dla pogan. Od Jakuba odeszła radość, nie słychać już fletu ni harfy. ⁴⁶ Zeszli się* i udali się do Mispa*, naprzeciw Jerozolimy, dlatego że niegdyś Mispa było dla Izraela miejscem modlitwy. ⁴⁷ Tego dnia pościli, włożyli na siebie wory, głowy posypali popiołem i porozdzierali swoje szaty. ⁴⁸ Potem rozwinęli księgę Prawa w tym samym celu, w jakim poganie zapytują posągi swych bóstw*. ⁴⁹ Potem przynieśli kapłańskie szaty, pierwsze plony i dziesięciny, przywołali także nazirejczyków, których liczba dni już była pełna, ⁵⁰ i wołali do Nieba słowami: «Co mamy czynić z tymi? Gdzie ich zaprowadzić? ⁵¹ Świątynia Twoja została podeptana i znieważona, a kapłani Twoi [trwają] w żałobie i poniżeniu. ⁵² A oto jeszcze poganie zebrali się przeciwko nam, aby nas zniszczyć całkowicie. Ty wiesz, jakie oni mają przeciw nam zamiary. ⁵³ Jak będziemy mogli ostać się przed nimi, jeżeli Ty nas nie wspomożesz?» ⁵⁴ Wtedy zaczęli grać na trąbach i podnieśli ogromny krzyk. ⁵⁵ Potem Juda ustanowił dowódców nad ludem: tysiączników, setników, pięćdziesiątników i dziesiętników. ⁵⁶ Powiedział też, żeby zgodnie z Prawem wrócili do domu ci, którzy budowali dom, ożenili się [właśnie], założyli winnicę lub byli bojaźliwi*. ⁵⁷ Wtedy wojsko wyruszyło w drogę i na południe od Emmaus rozłożyło się obozem. ⁵⁸ Juda zaś powiedział: «Przepaszcie się i bądźcie waleczni! Jutro rano bądźcie gotowi walczyć przeciwko tym poganom, którzy zeszli się przeciwko nam, żeby całkowicie zniszczyć nas i naszą świątynię. ⁵⁹ Lepiej nam przecież zginąć w bitwie, niż patrzeć na niedolę naszego narodu i świątyni. ⁶⁰ Jakakolwiek zaś będzie wola w Niebie, tak niech się stanie!»
4 ¹ Gorgiasz wziął ze sobą pięć tysięcy piechoty i tysiąc wyborowej konnicy i w nocy wyszedł z obozu, ² ażeby niespodzianie napaść na obóz Żydów i zadać im klęskę. Przewodnikami jego byli żołnierze z zamku*. ³ Juda jednak dowiedział się o tym i sam ruszył z wojownikami, aby uderzyć na siły królewskie, które pozostały w obozie pod Emmaus ⁴ jeszcze w tym czasie, kiedy część wojska była z dala od obozu. ⁵ Gorgiasz w nocy przybył do obozu Judy. Nikogo jednak nie zastał. Szukał więc ich w górach, gdyż mówił sobie: «Oni uciekają przed nami». ⁶ Z nastaniem dnia Juda ukazał się na równinie razem z trzema tysiącami żołnierzy. Poza pancerzami i mieczami nie mieli żadnej broni, jaką by mieć pragnęli. ⁷ Zobaczyli zaś, jak obóz pogan był mocny i obwarowany, i otoczony konnicą, a oni wyćwiczeni w walce. ⁸ Wtedy Juda odezwał się do tych ludzi, którzy z nim byli: «Nie obawiajcie się ich wielkiej liczby! Nie bójcie się ich natarcia! ⁹ Przypomnijcie sobie, jak to w Morzu Czerwonym ocaleli nasi przodkowie, gdy ścigał ich faraon razem z wojskiem. ¹⁰ Teraz więc wołajmy do Nieba*, może ma w nas upodobanie i wspomni na przymierze zawarte z przodkami, i zgniecie dzisiaj to wojsko przed nami, ¹¹ aby wszystkie narody przekonały się, że istnieje Ten, który wybawia i ratuje Izraela». ¹² Poganie podnieśli oczy i zobaczyli, że oni idą przeciwko nim. ¹³ Wyszli więc z obozu do walki. Ci, którzy byli obok Judy, zagrali na trąbach. ¹⁴ Tak rozpoczęto bitwę. Poganie zostali pobici i uciekli na równinę, ¹⁵ a którzy uciekali ostatni, wszyscy padli pod mieczem. Ścigano ich aż do Gezer, do równiny idumejskiej, do Azotu i do Jamnii. Zginęło z nich blisko trzy tysiące żołnierzy. ¹⁶ Potem Juda i wojsko powrócili z pościgu za nimi, ¹⁷ Juda zaś powiedział do ludzi: «Na łupy się nie łakomcie! Walka bowiem jest jeszcze przed nami. ¹⁸ Gorgiasz i jego wojsko jest blisko nas, na górze. Stańcie więc teraz przeciwko naszym wrogom, pobijcie ich, a wtedy z całą swobodą będziecie mogli zabrać łupy». ¹⁹ Jeszcze Juda tych [słów] nie dokończył, gdy ukazał się jakiś oddział, który schodził z góry. ²⁰ Zobaczył on, że swoi pouciekali, a obóz spalony. Dym bowiem, który się unosił, jasno ukazywał to, co się stało. ²¹ Ci, którzy to zobaczyli, bardzo się przelękli. Kiedy zaś zobaczyli na równinie także wojsko Judy gotowe do boju, ²² wszyscy uciekli do filistyńskiego kraju. ²³ Wtedy Juda wrócił się, aby zabrać łupy z obozu. Zabrali wiele złota i srebra, a także purpury fioletowej i czerwonej, i wiele innego bogactwa. ²⁴ Wracając zaś śpiewali pieśni i dziękowali Niebu*, że jest dobre i że na wieki Jego łaskawość*. ²⁵ Tego bowiem dnia dokonało się prawdziwe wybawienie Izraela. ²⁶ Ci z pogan, którzy zdołali się uratować, udali się do Lizjasza i donieśli mu o wszystkim, co się stało. ²⁷ On zaś dowiedziawszy się o tym zatrwożył się i upadł na duchu, bo z Izraelem nie tak się stało, jak on sobie życzył, i nie tak wyszło, jak mu król rozkazał. ²⁸ W następnym więc roku zgromadził sześćdziesiąt tysięcy wyborowej piechoty i pięć tysięcy konnicy, aby ich pobić. ²⁹ Przybyli do Idumei i w Bet-Sur* rozłożyli się obozem. Juda z dziesięciu tysiącami żołnierzy wyruszył im naprzeciw. ³⁰ Kiedy zobaczył ogromne wojsko, modlił się słowami: «Błogosławiony jesteś, Wybawicielu Izraela, który natarcie mocarza złamałeś ręką swego sługi Dawida i który obóz filistyński wydałeś w ręce Jonatana, syna Saula, i tego, który broń za nim nosił*. ³¹ Tak samo wydaj ten obóz w ręce ludu Twego izraelskiego. Niech będą pohańbieni razem ze swym wojskiem i ze swą konnicą. ³² Ześlij na nich strach, zniszcz ich odwagę i męstwo, niech drżą z obawy przed swoją klęską! ³³ Powal ich na ziemię mieczem tych, którzy cię miłują, i niechaj Cię pieśniami sławią wszyscy, co znają Twoje imię». ³⁴ Rzucili się jedni na drugich. Z wojska Lizjasza padło blisko pięć tysięcy żołnierzy przez nich zabitych*. ³⁵ Kiedy Lizjasz spostrzegł odwrót swoich szyków i odwagę żołnierzy Judy, jak gotowi byli albo żyć, albo mężnie zginąć, wycofał się do Antiochii i najmował żołnierzy, aby znów znaleźć się w Judei z większą ilością [wojska]. ³⁶ Juda i jego bracia powiedzieli: «Oto nasi wrogowie są starci. Chodźmy, aby świątynię oczyścić i na nowo poświęcić». ³⁷ Zebrało się więc całe wojsko i poszli na górę Syjon. ³⁸ Tam zobaczyli, że świątynia jest spustoszona, ołtarz zbezczeszczony, bramy popalone, na dziedzińcu krzaki rozrośnięte jakby w lesie albo na jakiejś górze, a pomieszczenia dla kapłanów zamienione w ruinę. ³⁹ Rozdarli więc swoje szaty, podnieśli ogromny płacz, głowy posypali popiołem ⁴⁰ i upadli twarzą na ziemię. Potem zaś zaczęli grać na trąbach sygnałowych i wołali do Nieba. ⁴¹ Wtedy Juda rozkazał ludziom, aby walczyli z tymi, co przebywali na zamku, aż świątynia zostanie oczyszczona. ⁴² Wybrał kapłanów nienagannych i wiernych Prawu. ⁴³ Oczyścili oni świątynię i wynieśli splugawione kamienie na nieczyste miejsce. ⁴⁴ Potem naradzali się, co zrobić z ołtarzem całopalenia, który został zbezczeszczony. ⁴⁵ Przyszła im jednak dobra myśl, żeby go rozwalić, aby nie było dla nich hańbą to, że poganie go zbezcześcili. Rozwalili więc ołtarz, ⁴⁶ a kamienie złożyli na oznaczonym miejscu na świątynnej górze, na tak długo, aż się ukaże prorok i nimi rozporządzi. ⁴⁷ Potem zaś, zgodnie z nakazami Prawa, wzięli nieciosanych kamieni* i na wzór poprzedniego wybudowali nowy ołtarz. ⁴⁸ Naprawili też świątynię i poświęcili wnętrze przybytku i dziedzińce. ⁴⁹ Wykonali także nowe święte naczynia, a do przybytku wnieśli świecznik, ołtarz kadzenia i stół. ⁵⁰ Na ołtarzu palili kadzidło, zapalili świece na świeczniku, i jaśniały one w przybytku. ⁵¹ Na stole położyli chleby, zawiesili zasłony. Tak do końca doprowadzili wszystko, czego się podjęli. ⁵² Dwudziestego piątego dnia dziewiątego miesiąca, to jest miesiąca Kislew, sto czterdziestego ósmego roku* wstali wcześnie rano ⁵³ i zgodnie z Prawem złożyli ofiarę na nowym ołtarzu całopalenia, który wybudowali. ⁵⁴ Dokładnie w tym samym czasie i tego samego dnia, którego poganie go zbezcześcili, został on na nowo poświęcony przy śpiewie pieśni i grze na cytrach, harfach i cymbałach. ⁵⁵ Cały lud upadł na twarz, oddał pokłon i aż pod niebo wysławiał Tego, który im zesłał takie szczęście. ⁵⁶ Przez osiem dni obchodzili poświęcenie ołtarza, a przy tym pełni radości składali całopalenia, ofiary pojednania i uwielbienia. ⁵⁷ Fasadę świątyni ozdobili złotymi wieńcami i małymi tarczami, odbudowali bramy i pomieszczenia dla kapłanów i drzwi do nich pozakładali, ⁵⁸ a między ludem panowała bardzo wielka radość z tego powodu, że skończyła się hańba, którą sprowadzili poganie. ⁵⁹ Juda zaś, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, że uroczystość poświęcenia ołtarza będą z weselem i radością obchodzili z roku na rok przez osiem dni, począwszy od dnia dwudziestego piątego miesiąca Kislew*. ⁶⁰ W tym też czasie wokoło góry Syjon wybudowali wysoki mur i mocne wieże jako obronę przeciw poganom, aby nie przyszli i nie podeptali ich, jak to już poprzednio zrobili. ⁶¹ [Juda] zostawił też tam wojsko, które miało jej strzec. Umocnił także Bet-Sur, aby jej strzegło, a lud miał miejsce obronne od strony Idumei.
5 ¹ Gdy okoliczne narody dowiedziały się, że odbudowano ołtarz, a świątynię na nowo poświęcono, tak jak poprzednio, rozgniewały się bardzo ² i postanowiły, że trzeba wytępić tych z rodu Jakuba, którzy mieszkają pomiędzy nimi. Zaczęto więc lud mordować i tępić. ³ * Juda jednak walczył przeciwko synom Ezawa w Idumei, przeciwko Akrabattanie*, bo dokoła osaczali Izraela. Zadał im wielką klęskę, zgnębił ich i zabrał łupy na nich zdobyte. ⁴ Potem przypomniał sobie złości Bajanitów*. Oni to bowiem urządzali zasadzki na drodze i przez to byli dla ludu sidłem i zawadą. ⁵ Zamknęli się przed nim w wieżach, ale on ich obległ i obłożył ich klątwą, a potem spalił ich wieże razem z tymi, którzy się do nich schronili. ⁶ Następnie przeprawił się do Ammonitów. Tam jednak zastał wojsko mocne i lud liczny pod dowództwem Tymoteusza. ⁷ Stoczył z nimi wiele bitew, tak że zostali przed nim starci, i zadał im klęskę. ⁸ Zdobył jeszcze Jazer* i przynależne miejscowości i wtedy dopiero wrócił do Judei.