Księga Habakuka (Ha)

Punktem kulminacyjnym teologii sprawiedliwości u Habakuka jest stwierdzenie, że zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności.
ze wstępu do Księgi Habakuka

Wstęp do Księgi Habakuka

Habakuk (słowo hambakuku pochodzi z jęz. asyryjskiego i oznacza roślinę jadalną) znany jest w Biblii hebrajskiej jedynie z księgi noszącej jego imię. Biblia grecka zna wprawdzie proroka o takim imieniu (Dn 14,32), chodzi jednak o osobę zupełnie inną. O jego pochodzeniu i życiu nic bliższego nie wiadomo.

Księga zawiera dwie indywidualne lamentacje prorockie (Ha 1,2-4.12-17) i paralelne do nich dwie odpowiedzi Boże (Ha 1,5-11; Ha 2,1-5); druga z nich przechodzi w pięciokrotne "biada" pod adresem nieprawych (Ha 2,6-20). Ostatni rozdział zawiera modlitwę prorocką za naród, utrzymaną w formie psalmu (Ha 3,1-19). Rubryki muzyczne świadczą o zastosowaniu tej części księgi w liturgii.

Mimo rodzajów literackich lamentacji i pięciokrotnego "biada", proroctwo Habakuka posiada dla Izraela charakter pocieszający. Karcące słowa Proroka i groźby nie dotyczą jego własnego narodu; wszelki ucisk pochodzi z zewnątrz. Habakuk użala się, że Bóg pozwala bezkarnie działać nieprzyjacielowi. Bóg jednak, podejmując dialog, powołuje się na swoją sprawiedliwość, ochraniającą ludzi prawych. Węzłowym zagadnieniem księgi jest problem odpłaty Bożej, rozważanej w odniesieniu do Izraela i narodów obcych. Bóg, rządca świata i stróż sprawiedliwości, nie może pozwolić na triumf najeźdźcy oddanego bałwochwalstwu (Ha 2,18nn), a nawet bezbożnego (Ha 1,4.13). Jakkolwiek jest on w ręku Boga narzędziem kary na Izraela i narody obce (Ha 1,12), tym niemniej Izrael jest przecież narodem sprawiedliwym (Ha 1,4), Jego "pomazańcem" (Ha 3,13). Punktem kulminacyjnym teologii sprawiedliwości u Habakuka jest stwierdzenie, że zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności (Ha 2,4). Zdanie to stało się jedną z najważniejszych podstaw starotestamentalnych nauki św. Pawła o usprawiedliwieniu (Rz 1,17; Ga 3,11; Hbr 10,38), podkreślając zbawczą rolę wiary (hebr. mówi o "wierności", tłum. greckie natomiast, a za nim NT, o "wierze"). Godną uwagi jest aktualizacja proroctw Habakuka w społeczności eschatologicznej w Qumran (por. Komentarz do Habakuka - 1 QpHab).

Księga zawiera niewiele danych pozwalających na dokładniejsze ustalenie daty jej napisania. Wzmianka o Chaldejczykach (Ha 1,6) wskazuje na okres, kiedy naród ten był dobrze znany i miał znaczenie na arenie politycznej. Wprawdzie rewolty babilońskie były w okresie imperium neoasyryjskiego dość częste, o inwazji chaldejskiej można jednak mówić dopiero pod koniec panowania Nabopolassara lub raczej za Nabuchondonozora. Z drugiej strony brak jakiejkolwiek wzmianki o zdobycie Jerozolimy w r. 597 nie pozwala umieścić księgi w okresie późniejszym niż ostatnie lata VII w. Najprawdopodobniej więc proroctwa zostały wypowiedziane w latach 605-597. Taką datę potwierdzają liczne podobieństwa słownictwa i stylu między Ha a wczesnymi mowami prorockimi Jeremiasza (por. Ha 1,2nn - Jr 4,5; Jr 6,7; Jr 15,10; Jr 20,8.18).

Autentyczność dwu pierwszych rozdziałów księgi nie nastręcza obecnie poważniejszych trudności poza kilku śladami późniejszych refleksji teologicznych. Dyskusje toczą się jedynie co do psalmu Ha 3, uważanego przez wielu krytyków za utwór znacznie późniejszy, być może pochodzenia liturgicznego. Jednolite słownictwo oraz formy dowodzenia teologicznego w Ha rozdz. Ha 1-2 i Ha 3 wskazują raczej na tego samego autora całej księgi. Brak rozdz. 3 w komentarzu qumrańskim nie przesądza jego późniejszego powstania.

Zobacz rozdział